Упрощенная HTML-версия
125
C + O
2
CO
2
екі саты бойынша жүретіндіктен күрделі
реакцияға жатады
:
(I-ші саты) 2 C + O
2
2 CO; (II-ші саты) 2 CO + O
2
2 CO
2
Реакция көп сатылы механизм бойынша жүрсе, үдерістің
жылдамдығы басқа сатылармен салыстырғанда баяу жүретін
сатының жылдамдығы бойынша анықталады, оны
лимиттеуші
саты
деп атайды.
Химиялық реакциялар келесі
кинетикалық сипатта-
малармен
анықталады: жылдамдық, константа, молекулалық,
реті, активтендіру энергиясы және жартылай айналу периоды.
Химиялық реакцияның жылдамдығы
( ) –
бірлік
көлеміндегі (гомогендік реакциялар үшін) немесе фаза аралық
аумағының бірлік бетіндегі (гетерогендік реакциялар үшін)
бірлік өлшем уақытындағы әрекеттесуші заттардың концен-
трациясының өзгеруін сипаттайды.
см/
моль ,
S
)X(n
.) гет (
;см/
моль ,
V
)X(n
.) гом(
3
3
мұндағы
Δn
– заттар (Х) мөлшерінің өзгеруі;
Δ
– уақыттың
өзгеруі;
V
– жүйенің көлемі;
S
– реагенттердің арасында
фазалардың беттік бөліну ауданы.
Мысалы
: HCl + NaOH HOH + NaCl
(гомогенді реакция)
Zn
+ 2HCl H
2
+ ZnCl
2
(гетерогенді реакция)
Реакция жылдамдығын әрекеттесуші заттардың концен-
трациясымен байланыстыратын, әрекеттесуші массалар заңының
математикалық өрнегін
реакцияның кинетикалық теңдеуі
деп
атайды (
К. Гульдберг және П. Вааге
, 1864-1867 ж.ж.):
Берілген температурадағы химиялық реакцияның жыл-
дамдығы реакция теңдеуіндегі стехиометриялық коэффи-
циенттерге тең болатын көрсеткіш дәрежесіндегі әрекет-
тесуші заттар концентрацияларының көбейтіндісіне тура
пропорционал.
Бұл
химиялық кинетиканың негізгі заңы
.