Тағам өнімдерінің қауіпсіздігі: оқу құралы / Б. Т. Тнымбаева, А. Б. Тоқтамысова.

ақуыздар жасына тәуелсіз үнемі жаңарып отырады. Жас өсіп келе жатқан ағзада ақуыздьщ түзілу жылдамдығы ыдырау жылдамдығынан жоғары; ауыр дертке шалдыққанда немесе ашыққанда - керісінше. Бауыр мен іпіектің кілегейлі қабатыныц ақуыздары анағұрлым тез жаңарады (10 күн), бүліпықет (миозин), дәнекер ұлпа (коллаген) және ми (миелин) акуыздары едәуір баяу жаңарады (180 күн). Гормондардың жаңару кезеңі сагатпен, тіпті минутпен (инсулин) өлшенеді. Ақуыдардың жаңару жылдамдығы барлық молекулалардың жартысының жаңаруына қажеті уақытпен өрнектеледі. Бүл шама жартылай омір кезеңі (Т 1/2 ) деп аталады. Бүкіл ағзаның Т І/2 шамамен 3 аптаға тең. Адамда ақуыз түзудің жалпы жылдамдығы күніне 500 г, бүл оны тағаммен қабылданатын көлемінен 5 есе дерлік асады. Мүндай нәтижеге ақуыздың ыдырау өнімдері мен ағзадағы аминкышқылдарының ізашарларын екінші қайтара пайдалану есебінен қол жеткізеді. Тагам ақуызы қорыту ¥лпа ак)ызы СО, ► Бос аминкышқылдарынын — коры (метаболитикалык пул) Энергия Белініп шығатын азот Сурет 3. Ақуыз алмасудың стаионар/іық күйі Ақуыз алмасу тиімділігі едәуір дәрежеде тағамның сандық және сапалық қүрамына байланысты. Ақуыз (тағаммен келетін) мөлшері үсынылатын нормадан томен мөлшерде келетін болса, ағзада үлпалардың (бауыр, қан плазмасы) ақуыздары ыдырай бастайды, және түзілген аминқышқылдары фермент, гормон және тағы басқа ағза тіршілігін сақтап түруға қажетті биологиялық белсенді қосылыстарды түзуге жұмсалады. Тагам қүрамындағы ақуыз мөлшерінің жоғары болуы адам ағзасындағы зат алмасуға соншалықты қатты эсер етпейді, себебі зот алмасу өнімдерінің артық болігі зэрмен бірге бөлініп шығады. Ақуыздық алмасу күйі көбінесе алмастырылмайтын аминқышқылдарының жетімсіздігі нсмесе мүлдем болмауына тәуелді. Егер тагам қүрамында ең болмағанда бір аминқышқылы болмаса, адам ағзасының жасушалары қажетті ақуыздарды түзе 67