Кемали, Е.С. Қазақстан Республикасының сот және құқық қорғау органдары

1936 жылы кеңестік қоғамдағы мемлекеттік күрылым жүйе- сіндегі заңдылықтар кеңестердің Бүкілодақтық VIII төтенше съезі бекіткен жаңа Конституциямен нығайтылды. Бұл кезде Қа- зақстанда да мемлекеттік басқару жүйесінде өзгерістер болып жатты. Автономиялық республикадан жеке одақтас республика болып қүрылды. Одан кейін республиканың жеке мемлекегтік қүрылымы, билік жүргізу, заң шығару, оны орындайтын өз рес- публикасына тән Конституциясы қабылданды. 1936 жылғы СССР жәнс Қазақ ССР-нің негізгі запдары прин- циптеріне сәйкес халық соттарының судьяларын аудан халқы жалпыға тән төте және тең сайлау құқығымен жабық дауыста 3 жыл мерзімге сайлады. Халык соттарына судьялардың кандидат- тарын, халық заседатсльдерін үсынуға еңбекшілердің қоғамдык үйымдары, коммунистік партия үйымы, кәсіподақ ұйымдарының жалпы жиналысы қүқықты болды. Облыстық соттың судьяларын еңбекшілердің облыстық дспутаттарының кеңесі 5 жыл мерзімгс сайлады. Ал, Жоғарғы Соттың судьяларын Қазақ ССР-нің Жоғар- ғы Советі 5 жылға сайлады. 1937 жылы 26 наурызда Бүкілқазақстандық кеңестердің X съезі «Кеңестік Социалистік Қазакстанның жаңа Конститу- циясын» кабылдау туралы каулы алды. Қазақ ССР-нің Жогарты Соты - республикадағы ең жоғарғы сот ұйымы болып танылды. Өзінен төменгі соттар қарап, шешім қабылдаған істер бойынша шыққан үкімдерді наразылық келтіру тәртібімен қайта қарауға мүмкіндік алды. Сондай-ақ, соттардың кассациялық шағымды қарау барысында күшінде калдырылған шешімдерді немесе кас- сациялық шағым заңда көрсетілген мезгілде сотқа берілмесе, оны наразылык келтіріп, қайта қарау күқығын иеленді. Қазақ ССР-нің Жоғарғы Соты Конституциядағы 85-баптың талабына сай рес- публикадағы барлық сот істеріне билік етті. 1939 жылы Қазақ ССР-і Жоғарғы Кеңесінің скінші сессиясы Жоғарғы Соттың судьялығына 25 мүше, 43 халық заседатель- дерін сайлап, бекітті. Сотые жылдарының алғашқы кезеңіңде Қазақстандағы халық соттары білікті кадрлары мен судьяларын майданға аттандыруға тура келді. Сотые жылдары ер-азаматтар- дың жаппай майданга аттану салдарынан сот кызметіне, судья- лыққа арнайы заң мамандыгы жоқ кадрлар лажсыздан алынган болатын. 1946 жылы үкімет пен партия заңгерлік оку орындары- 27