Кемали, Е.С. Қазақстан Республикасының сот және құқық қорғау органдары

қылмыстық қол сұғушылықтан қорғауға бағытталған қоғамдық қатынастарды реттейді. Қылмыс дегеніміз - қылмыстық завдармен тиым салынған, қоғамға қауігіті әрекет немесе әрекетсіздікті айтамыз Қылмыстың объектісі - қылмыскердің қиянат жасайтын және де қылмыстық заңдармен қорғалатын қоғамдық қатынастар. Қылмыстын объективтік жағы - ол қылмыстың сыртқы көрінісіне жататын белгісі. Қылмыстың субъектісі - ол қылмыс жасаған уақытта ақыл-есі дұрыс және 16 жасқа толған жеке адам. Кейбір ауыр қылмыстар үшін (кісі өлтіру, зорлау, адам ұрлау және т.б.) қылмыстық жауатылыққа адам 14 жастан тартылады. Қылмыстық процеске қатысушы өзге де адамдар - сот отырысының хатшысы, аудармашы, көрген адам, куә, куәгер, са- рапшы, маман, сот приставы. Қылмыстық іс бойынша сотқа дейінгі іс жүргізу - қылмыстық іс басталғаннан бастап оны мәні бойынша қарау үшін сотқа жолдағанға дейін қылмыстық іс бойынша іс жүргізу (анықтау және алдын ала тергеу), сондай-ақ қылмыстық іс бойынша жеке айыптаушы мен қорғау тарабының материалдар дайындауы. Қылмыстың субъективтік жағы - бүл қылмыстың ішкі мәнін, мазмұны ҚР-ның экологиялық құқығы - айналадағы табиғи ор- таны қорғауға байланысты қоғамдық қатынастарды. Лауазымды адам - түрақты, уақытша немесе арнайы өкілеттік бой ­ ынша билік өкілі функцияларын жүзеге асыратын не мемлскеттік органдарда, жергілікті өзін-өзі басқару органдарында, сондай- ақ Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, Қазақстан Республикасының басқа да әскерлері мен әскери қүралымдарында үйымдастырушылық-өкімдік немесе әкімшілік-шаруашылық функцияларды орындайтын адам. Легитимдік-халықтың үстемдік етіп отырған саяси билікті мой- ындауы, оның зандылығы мен шешімдерін растауы. Мажоритарлық жүйе - сайлау нәтижесінде ұміткердің округ бойынша көпшілік дауыс алу. Маргиналдар - белгілі бір себептерге байланысты қоғамның негізгі әлеуметтік тобына, табына кірмей қалған аралық жағдайдағы адамдар. Мәміле - дау-жанжалға қатысушы жақтардың өзара кешірімділік білдіріп, ымыраға келуі. Мәлімдеуші - сотқа немесе қылмыстық ізге түсу органдарына қылмыстық,сот ісін жүргізу тәртібімен өзінің (басқаның) нақты немесе жорамалды қүқығын қорғау үшін өтініш жасаған адам. 262