Кемали, Е.С. Қазақстан Республикасының сот және құқық қорғау органдары

2-тарау ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБАИКАСЫНДАҒЫ СОТ БИАІГІ 2.1. Қазақстанда сот жүйесініц қалыптасуы және даму тарихы Қазақстан мемлекетінің сот жүйесінің даму тарихына жүгін- сек, елімізде сот билігінің бірнеше ғасырлар бойы қиын жолдардан өтіп, оның ішіндс билер сотынан бастап бүгінгі таңдағы тәуелсіз, демократиялық, өркениетті сот төрелігіне дейін жеткені белгілі. Әсіресе, қазак елінің мындаған жылдардан бері ғасырдан-ғасыр- ға ұласып келе жатқан мемлекеттік билігінде билср сотының алар орны ерекше. Шынайы халықтық үлгіде қүрылып, ежслден елдік әдет-ғүрыпқа негіздслген дәстүрлі күқық нормаларын берік ұстан- ған бұл сот жүйесі үлттық санамыздағы үзақ жылғы даму эвалю- циясында тек әділдік пен ақиқаттың айқын көрінісі ретінде мыз- ғымай келді. Үлтымыздың өзіне тән осындай қүқықтық мәдениеті, оның халық алдындағы беделі мен рөлі қазір жоғары бағалануда. Қазақтың билер соты өзінің шынайылығымен халыққа ең жа- қын құқықтық орган болған. Қүқыктық құрылымы және сот ісін жүргізуде өзіндік қалыптасқан бай тарихы бар, әлемдік үлгідсгі классикалық соттарға қай жағынан да үйлесе алатын бірегей сот жүйесі екеніне дүниежүзіндегі ғалымдар да нақты көз жеткізді. Би - бірінші кезекте халыққа сот төрелігін шынайы, әрі турашыл- дықпен жүзеге асыруда әділ билігімен танылған. Екіншіден, би ­ лер біртұтас мемлекеттік билік ісіне қосқан үлесі және ел баска- руда көшелі іс, көсем сөз, даналығымен танылған кұрметті тұлға. Көшпелі қоғамның түрмыс-тіршілігіне негізделген осы әдет-ғү- рыптың алтын діңгегі, яғни үстанымы - аталы сөз еді. Билер - өз заманының дәстүрлі қүқықтары мен әдет-ғұрып ережелерін заңи тұрғыдан реттеп, заман ағымына қарай жаңартып отыратын бі- лікті заңгерлер болға н 6 . 6 Мами К.А.«Егемен Қазақстан». 17 мамыр 2008 жыл. 24