Кемали, Е.С. Қазақстан Республикасының сот және құқық қорғау органдары

«кұқық қорғау органдары» ұғымына нақты түсініктеме беретін құқықтық норма тиянақты белгіленбегсн. Құқық қорғау қызметін жүзеге асыратын органдар қатарына сот органдарын жатқызу мә- селесі де құқық қорғау органдарының теориясында да, мамандар арасында да пікірталас тудыруда. Біреулері сот органдарын қүқық қорғау органдарына жатқы- зады, ал кейбіреулері - жатқызбайды, ал басқа біреулері олар- дың ешқайсысына да қосылмайды. Мысалы, Р.А.Беленков сотты - «соттардың заңда және ол белгілеген процедураға сәйкес қыл- мыстық және азаматтық істерді қараудағы және шешудегі құқық қорғау қызметінің түрі» деп қарастырад ы 2 . 2 Беленков Р.А. Правоохранительны органы, (конспект лекций) - М., 1999. -С.9. 3 Гуценко К.Ф., Ковалев М.А. Правоохранительные органы. - М., 2006. -С.18-19. , 4 Наумов А.В. Суд как орган борьбы с преступностью, а прокуратура - как институт общего надзора // Российская юстиция. 2002. №1. - С.24-26. К.Ф.Гуценконың ойынша: «Қайсыбір органды қүқық қорғау органдарына жатқызу оны тәуелсіздіктен айырып, басқа біртекті органдарға тэуелді етуді білдірмейді. Соттарды қүқық қорғау ор ­ гандары қатарынан алып тастау олардың қүқық қорғауға уәкілет- ті және онымен айналысуға міндетті екендігін қалай да теріске шығарады. Өз қүқықтары мен бостандықтарының корғалуын із- деп адамдар көбіне сотқа жүгінеді. Соттар - күқық қорғау орган ­ дары жүйссінің ең биік шыңы » 3 . А.В.Наумовтың айтуынша «сотты күқық корғау органы деп санау дүрыс, ол қылмыскерлікпен күрес органы болып табылады, себебі бұл күрестің ең басты қаруы - жазалау - соттың қолын- да » 4 . Ал В.П. Рябцев, соттар «қылмыскерлікпен күресті жүзеге асырушы мемлекеттік-қүқықтық құрылымдар жүйесінің тікслей қүрамдас бөлігі болып табылады» дейді. Әрі карай ол былай деп жазады: «Жедел-іздестіру қызметін, алдын ала анықтама және тергеу әрекеттерін жүзеге асырушы органдардың азаматтардың елеулі қүқықтары мен бостандығына қатысты әрекеттеріне би- лікті - өкімді бақылау жасағанда және ол органдардың үстінен түскен шағымдарды қарағанда сот маңызды қүқық қорғау функ- циясын атқарады. Бүл түрғыдан алғанда, жалпы юрисдикция сот- 10