Криминалистика

ған, кылмысқа дайындалу, оны орындау мен ізін жасыру жөнін- дегі әрекеттердің жүйесін түсінеміз. Қылмыс жасау әдісі кри- миналистикалықсигіаггаманың негізгі элементерініңбірі екен- дігі туралы барлық криминалистердің пікірі бір болып есепте- леді. К.ЫЛМЫС жасау әдісін танып-білу — іс бойынша қажетті мән-жайларды танудың кілті десекте болар. Кылмыс жасау тәсілдері объективтік және субъективтік факторлар арқылы негізделіп қалыптасады. Объективтік фак- торларға қылмыскер қол сүккан қоғамдық қатынастардың түрі мен сипатын, қылмыскер әрекет еткен жағдайды, қылмыстык кол сүғушылық пәнінің ерекшеліктерін жаткызуға, ал субъек- тивтік факторлардың қатарына қылмыскер мен жәбірленушінің психологиялық ерекшеліктерін, қылмыстың ниеті мен макса- тын кіргізуге болады. Қылмыс жасау тәсілі күрделі, әрі жинақтаушы ұғым. Кдса- кана жасалған кылмыстарға байланысты қылмыс жасау әдісі бойынша мынандай элементті көрсетуге болады: дайындалу, орындау, оның ізін жасыру әдістері. Ал абайсызда жасалған қылмыстарда келесідей екі немесе бір элемент орын алуы мүм- кін: орындау немесе орындау және жасыру әдістері. 4. Қылмыс жасау механизмі Криминалистикалык талдау жасалғанда қылмыс жасау әдісімен бірге, қылмыс жасау механизмі сияқты түсінік те қол- данылады. Егер қылмыс жасау әдісі — кылмыстық нәтижеге жетуге және оның зардабын жасыруға бағыггалған әрекеттер туралы ақпаратгы камтыған жағдайларда қылмыс жасау меха ­ низм! барлық компоненттермен өзара байланыста болатын қыл- мыстықәрекеттердіңдинамикасын көрсетеді. Әрбір жүйе сияқ- ты, кылмыс жасау механизмі белгілі бір зандылықтардың әсері- мен қалыптасады. Көптеген ғалымдар криминалистикалык сипаттамада элементтің бүл түрін көрсетпейді. Бүл элемент қыл- мыскер тарапынан болған әрекеттің көп денгейлілігімен, қыл- мыстық әрекетке белгілі бір қатысушыларды тартумен және көптеген фактілердің эсер етуімен сипатталады. 5. Бастапкы тергеу сигуациясы И.Ф. Пантелеев пен А.Ф. Савкин қылмыстардың кримина ­ листикалык сипаттамасының құрылымындағы осы элементке көп көңіл бөлген. Олар: «Жалпы алғанда, тергеу ситуаниясы - нақ сол сәтте қылмысты тергеу жүзеге асырылып жатқан жағ- дайлардың жиынтығынан тұрады» — деп көрсетті. Ол объек- 349