Криминалистика

жүргізгені. тәжірибені өткізу жағдайы, оған қандай зандардың пайдаланылғаны, кімнің қатысып, жаңағы заттарды қалай пай- даланғаны басынан аяғына дейін, яғни еш нәрсе назардан тыс қалдырылмай толық жазылуы тиіс. Тәжірибе фотосуреттермен немесе бейнежазбалармен нақ- тылануы мүмкін. Суретке экспериментгің жалпы барысы және оның әр кезеңі жеке-жеке түсіріледі. Бейнежазбасына түсір- генде де осы тәсіл қолданылады. Мұндай жағдайда мынандай шарттар мүқият сақталуы тиіс, ол үшін: а) жалпы жағдайды, калпына келтіру процесі мен оның нәтижесін тәжірибе жасағанға дейін назарға тоқып алу керек; ә) жалпы әрекеттен оның әр бөлшегіне көшуге дейінгі іс үшін мәні бар әр тәжірибені ссте ұстау қажет; б) бейнежазбаны шығарғаннан кейін оны тсргеу экспери ­ мент! хаттамасының мазмұнына сәйкес кұрастырған жөн. Бейнежазбалар, әрине экспериментті хаттамалаумен алмас- тыра алмайды, тек оны толықтыра түсуге ғана қызмет етеді. Кажеттілігіне байланысты тергеуші эксперимент өткізілетін жердің схемалық жоспарын жасайды, онда жекелеген заттар- дың, экспериментке катысушылардың орналасу жағдайын, олардың қозғалу бағытын, баска да сәттерді көрсетеді. Міне, осындай жұмыстар жүргізілгеннен кейін ғана тергеу экспериментінің қорытындысын, осы бойынша алынған дәлел- демелер бағаланады. Тергеу экспериментінің нәтижесін баға- лағанда, біріншіден, ең маңызды да шебер жүргізілген әрекет- терге, ол әрекеттердің аныктығына; екіншіден, тексерілетін фактілерге қатысты жүргізілген эксперимент, баска да заттай дәлелдемелер негізінде жасалған тұжырымдарғд, тергеушінің болжауына айрықша назар аудару керек. Эксперименттің жағдайы мен оның калпына келтірілуі акикатқа сәйкес, тәжірибе бірнеше рет қайталанғанда оның нәтижелері бірдей болған, әрекет кезінде ешқандай кездейсоқ- тыкка жол берілмегеніне көз жеткізілген жағдайда ғана шебер әрекет ақиқат оқиға ретінде бағаланады. Бірнеше рет кайталағанда нәтижесі бір-біріне сәйкес кел- месе, оңдай тәжірибені ақиқат окиға ретіңде бағалауга болмайды. Егер тәжірибе кылмыстың қалай жасалғанына көз жеткізетіндей нәтиже көрсетсе, оны бүлтартпайтын акиқат ретінде емес, тек тексерілген фактінің шындығын анықтауға мкпал ететін, акикаттығы мүмкін болжау ретінде ғана кабыл- 272