Криминалистика

лып алынады, олар алфавиттік жэне дактилоскопиялык карточ- каның өзара байланысын қамтамасыз етеді. Сонымен катар мүмкіндік болса тануға көрсету үшін карточкаға тіркелетін (тізімге алынатын) тұлғаның фотосуреті коса тіркеледі. Карточкалар — тіркелетін тұлғалардың фамилиясы ескеріле отырып алфавиттік ретбойынша картотекаларға енгізіледі. Нақты карточка арқылы түлғаның жеке басын: оның кан- дайда бір сезік тудыратындай немесе ол жөнінде мәлімет беретіндей, сондай-ак айыпталушының, сотталушының бұрын соттылығының болуы немесе болмауы туралы мәліметтерді анықтау мақсатында тексерулер жүргізіледі. Тексерілетін тұлғалар туралы алфавиттік карточкаларда бекітілген мәліметтердің дұрыстығына күмән келтіретін жағ- дайларда, карточка бойынша тексеру дактилоскопиялык тіркеу арқылы тексерулер жүргізумен толықтырылады. Дактилоскопиялык тіркеу — қамауға алынған, бас бостанды- ғынан айыру немесе жер аудару жазасына жазаланған, соны ­ мен катар қайыр тілеп жүргеңдігі және боскындығы үшін ұстал- ган тұлғаларды тіркеуге алулың бір түрі болып табылады. Ол дактилоскопиялык карталар аркылы жүзеге асырылады. Арнайы бояулар көмегімен тіркелетін түлға колының әрбір саусағының папиллярлы өрнектері боялып, бланкінің тиісті клеткаларына оныңтаңбалары түсіріледі. Дактилоскопиялау кезінде келесідей әрекеттерді орындау ұсынылады: егер дактилоскопия жасала- тын тұлғанын колы кір болса, оның қолын сабындап жууын талап ету керек; шыны немесе тегіс металл пластинкасына ар ­ найы бояуды салып оны резеңке білікпен тегістеп жағу қажет; онын үстінен саусақты бір жактан екінші жаққа карай айнал- дыра отырып бедерін бояуға бояп, оны картотеканың тиісті жерінде көшірмесі калатындай етіп түсіру кажет. Барлық сау- сақтардың (бас бармақтан бастап) іздерін тексеру үшін екі қолдың да саусак бедерінің іздерін бір уақытта жай ғана басып алу арқылы алынуы тиіс; алынған барлық саусақ таңбалары толық және анык болуы керек. Мәйіттің қол саусақтаңбаларын дактилоскопиялык картаға түсіру үшін, оның жеке-жеке саусактарын бөлек кағазға түсіріп алып, содан кейін оның әр саусактарының іздерін кандай сау- сақтан алынғанын айта отырып, оң колының саусақ таңбалары бір бөлек, сол колының таңбалары бір белек әр саусағының аты ждзылып қағазға жапсырылады. Егер мәйіттің сіресіп катып 232