Криминалистика

суреттерін немесе тіркеу қүжаттарын зерттеу нәтижесінде алын- ған сырткы белгілері бойынша ғана анықталуы мүмкін. Көзімен көруші тұлға іздестіріліп отырған адамлы сипаттау кезінде нақты емес, әрі түсініксіз жалпы тұрмыстықтерминдерді қолданады. Әр түрлі жағдайларға байланысты жауап алушылар белгілерді толык кабылдамауы мүмкін, мысалы: байкау уакыты- ның аздығынан, жарыктың дүрыс болмауы салдарынан және т.б.. Адамды идентификациялау үшін маңызды белгілердің көбісі аса мән берілмегендіктен ескерілмеуі ықтимал. Жедел- іздестіру кызметкерлерінің немесе тергеушілердің міндеттері іздестірудегі тұлғалардың сырткы бейне белгілерін толыканык- тау. Ол үшін сипаттау «Ауызша суреттеу» ережелері бойынша жүргізілуі керек және барлык ұсақ-түйектер толығымен ескерілуі тиіс. Белгілері бойынша іздестірудің нәтижелі аякта- луы сырткы бейненің және киімнің белгілерін дүрыс және жыл- дам уақыт аралығында қолдануға байланысты (беттегі пластырь, колдағы таңылулар, көптен бері кырынбаған бет және т.б.). Осы белгілер жылдам жойылып кететіндігін ескере отырып іздестіру жүмыстарын дер кезінде ұйымдастыру қажет. Қылмыскердің сырткы киімінің кейбір белгілері жайында белгілі бір корытындыға келуге болады, кейбір жағдайларда окиға болған жерді мұқият қараудың тигізетін көмегі мол. Та- былған аяқ іздері мен кадам алысына байланысты оның бойы, физикалык кемістігі, мысалы: аяғын ақсап, сылтып басуы анық- талады. Ең алғаш рет габитоскопия жүйесі Федеративті Герман рес- публикасында жасалған. Адамның сыртқы бейнесінің элемент- терін арнайы журнал түрінде қағаздарға жапсырып жасаған. Бұл кағаздарды көзімен көрушілерге ұсынған. Сырткы бейненің кажетті элементтерін киып алып жабыскак пленкілерге жабыс- тырған. Осыдан алынған бейнеге өңдеулер жасап, түзетулер енгізген. Одан кейін фотография қайта суретке түсіріліп, іздес- тіру жұмыстарын жүргізу үшін колданылған. Субъективті портрет құру үшін барлық жүйе тұракты түрде үнемі жетілдіріліп отырады. Казіргі кезде жеке компьютерлер колданылады. Компьютер базасындағы адамның сырткы бейнесі элементтерінің көптеген түрлері ішінен жәбірленушілерге, өз көзімен көрген куәларға таныс бейнені тандап алуды ұсынады. Тандап алынған элементтерден бір бейне күрастырылып, іздеудегі тұлғаның жалпы портреті жасалады. Субъективті порт- 218