Криминалистика

меттеріне және тікелей анатомиялык мәліметтерге негізделеді. Барлық материалдықдүние объектілері өзіне-өзі ғана тең, тіпті бір тектес объектілердің өзінде де бір-бірінен айыратын ерек- шеліктері болады. Адамның сырткы бейнесінің барлық белгілері тұракты смес, олар жиі өзгерістерге түсіп тұрады. Адамның сырткы бейнесініңен мәнді өзгерістері ұзак уакыт ішінде пайда болады. Олар әсіресе адам сүйегі қалыптасқан ке- зендерде көзге қатгы түседі, яғни балалық және бозбалалык кезендерде. Жасөспірімдердің өзгеріске ұшыраған белгілерін бейнелеу немесе суретке түсіру және тендестіру жолдарымен бекіту аралығында айтарлықтай көп уақыт өтпейтіндіктен кри- миналистикада ол белгілердің мәнді маңызы жоқ. Үзак жылдар өтсе де, кейбір белгілер катты өзгеріске ұшырамайды (адамның кұлақ калқаны, оның формасы, бөлшегі). Адамнын сырткы бейнесі зақым алған жағдайда қатты озгеріске ұшырайды, бірақ зақым көбінде адамның бетінің жеке бөліктеріне ғана түсуі мүмкін (тыртық, күйік), сондай-ақ ол салыстырмалы түрде аз кездеседі. Сыртқы бейненің ең тұрақты белгілері сүйекті-шеміршек негізімен байланысты, мысалы: адам бетінін формасы, мандай формасы мен оның орналасуы, мұрын аркалығының формасы және оныц орналасуы, күлак калканы және т.б. Адамды идентификациялауға пайдаланатын сырткы бейне белгілері: • тұрақты (белгілі бір уақыт аралығында салыстырмалы өзгеріссіз) болуы тиіс; • салыстырмалы түрде сирек кездесетін; • салыстырмалы түрде басқа белгілерге тәуелсіз болуы ке- рек. Тендестіру кезінде жиі кездесетін белгілерге қарағанда си ­ рек кездесетін белгілердің маңызы зор. Сырткы бейненің белгі жиынтығын дұрыс қолданған жағдайда ғана тендестіру нәтижелі жүргізіледі. Адамды сырткы белгілері бойынша тендестірудің ғылыми әдістемесі 1880 жылдары қалыптаса бастаған. Француз крими- налисі Альфонс Бертильон қылмыскерлерді тіркеу жүйесін калыптастырған, онын бір бөлімі адамнын сырткы бейне белгі- лерін арнайы термин қолдану арқылы суреттеуден түрады. Бейнелеуді «ауызша суреттеу» немесе «сөздік портрет» деп ай- 14-846 209