Криминалистика

- түсті талшыктар түрдің (қызыл, сары, көк т.б.) бірінші деңгейін қүрайды; түрі бір және бір түсті талшықтар (кызыл түсті мата, көк түсті т.б.) екінші деңгейді күрайды; ал бір түсті, түрі бір, бір технологиямен дайыңдалган талшыктар үшінші деңгейді кұрайды. Талшықжәне талшык заттарынын жіктелуін білу тергеушіге затгай дәлелдемелерді калай алуға және сарапшыға дүрыс сүрақ- тар коюға көмектеседі. Белгілі бір зандылықты сактай отырып тергеуші оқиға бол ­ тан жерден төменде көрсетілген заттай дәлелдемелерді алады: - жәбірленуші адамның немесс мәйітгің киімдерін; - сезікті адамның оқиғаға катысты барлык киімдерін. Киімдерді сараптамаға жіберуге дайындағанда келесідей шарт талаптары міндетті түрде сақталуы тиіс: жәбірленушінің киімдері сезікті адамның киімдерімен және баска да заттармен араласпауы керек; әрбір зат (киім) жеке жылтыр кағазға, каль- каға, целлофанға немссе полиэтилен пакетіне оралады; заттай дәлелдемелер калькамен, жылтыр қағазбен, целлофанмен не болмаса полиэтилен қабыршағымен жабылған үстелдін үстінде тексеріледі; заттарды тазалауға, жууға, шайқауға болмайды; тсргеуші жәбірленушінің, сезіктінің немесе мәйіттің киім- дерімен катар, олардың тырнактарын да алып талшық зерттеу сараптамасына жібереді, әрі карай ол заттар сот-медициналық, сот-биологиялық сараптамаларына жіберіледі. Заттай дәлел- демелерді алу қиын болған жағдайларда тергеуші мамандарды шакырады. Заттай дәлелдемелерді алу және пайдалану барысында көпте- ген кемшіліктер кездесуде. Соның ішінде төмендегідей кемші- ліктер жиі кездеседі: - тергеуші өзінін заттарды сарапшыға жіберу туралы каулы- сында жоғарыда көрсетілген қағидаларды сақтамай жалпы сұрактар қояды; - заттай дәлелдемелер ережеге сәйкес алынбайды және буып-түйілмейді; - заттай дәлелдемелерді сараптаманын, қай түріне (талшык- зерттеу, трасологиялык, сот-медициналык, сот-биологиялык т.б.) бүрын жіберу кезектілігі сақталмайды; - затгардың бір-бірімен араласып кетпес үшін, оларды са- рапшыға жеке буып-түйіп жіберу тәртібі сақталмайды; - көбінде жәбірленуші мен сезіктінің тырнақтары сарапта- маға жіберілмейді; 207