Криминалистика

йында) сұрактар туындайды. Сарапшыға кейде топырақтың «ұқсас-тық», «бірыңғайлылық», «теңестіру» және оның «хими- ялык құрамын» аныктау мәселелері жөнінде орынсыз сұрақтар қо-йылады. Сұрақтарды бүлай қою дұрыс емес, «химиялық құра- мы», «уқсастық» — деген сөздер өздігінен еш нәрсені білдірмейді. Себебі табиғаттағы әр түрлі заттардың ұқсастығы болуы м үмкін. Сондықтан ол заттың шығу тегі жөнінде теріс қорытынды шы- ғарылады. Мысалы, топырақ пен шынының химиялық күрамын зерттегенде бірдей элементтерді табуға болады: силициум, мар ­ ганец, феррум т.б. Сондыктан, «химиялық құрамы», «ұқсастық» дегендер заттың табиғаты жөнінде ештеңе білдірмейді. Екі түрлі топыракты салыстырмалы зерттегенде «бірыңғайлылық» - де ­ ген сұрақ ештеңені көрсетпейді. Себебі, «бірыңғайлылык» — дегеніміз әр түрлі топырақтардың бірлігі, не болмаса топырак- тың араласуы. Әр түрлі топырақты зерттегенде «бірдейлік», «теңестіру» — деген сұрактарды кою әдістемелік жағынан дүрыс емес. Себебі, «бірдейлік», «тепе-тендік», тек қана бір затта бо ­ лады. Әр түрлі топырақты салыстырмалы түрде зерттегенде «тендік» — дегеніміз сол топырақтардың бір жерден болуын көрсетеді. Алайда зерттеуге жіберетін топырактардың саны бірнешеу болады. Сонымен топырақтану зерттеу сараптамасы бүгінгі танда келесідей мәселелерді шешеді: топырактың табиғатын анықтау; топырақты сұрыптау; топыракты біріктіру; оқиға болған жердің баска да жағдайлармен өзара байланысын анықтау. Көптеген жағдайларда затгардын өзара қатынасын әр түрлі сарапшы-мамандардың катысуымен шешугетура келеді. Олар: топырақ зерттеу, талшық және бояу-сырларды тексеретін, жа- нуарларды, өсімдіктерді зерттейтін сарапшылар т.б. Тергеуші оқиға болған жерді қарау аркылы ластанған зат- тың кандай жерде және кандай жағдайда болғанын анықтауы тиіс, яғни ол аныкталған заттын коршаған ортасын білуі керек. Бұл жағдайда тергеушінің қоршаған ортадағы болған мән-жай- ды анықтауы шешуші рөл аткарады. Коршаған ортаны белгілеу жалпылама, не болмаса сандык сипатта болады. Мысалы, суды жердің солтүстік жағында жол, ал басқа жақтарында ағаштар. Бүл жалпылама сипаттама, ал сандык сипаттамаға мынандай мысал келтіруге болады: оқиға болған жердің ұзындығы — 20 м, ені — 10 м, оңтүстігінде — 150 м жерде ағаштар, ал солтүстігінде ж(^л бар. 202