Криминалистика

4) жеке бір оқиғалар, кұбылыстар және солардың себебінен із пайда болу процестерінің ерекшеліктерін бакылау. Бақылау криминалистикада жеке затты, не болған окиға мен құбылысты зерттеп тауып, оларды қабылдап түсіну үшін жүр- гізіледі. Кейбір объектілерді жай қарап, бакылау аркылы қабылдауға болады және олардыңтүпнұсқасын сипаттайтын белгілерді ба- кылап қабылдау үшін косымша техникалық құралдарды пайда- лануға тура келеді. Осыған байланысты бақылау жай және күрделі бақылау деп екі түрге бөлінеді. Жай бакылауға зерттеуші объектіні ешқан- дай техникалык құралдар пайдаланбай бақылап зерттеп, өзіне тән ерекше белгілерін кабылдайды. Біракадамның көзі объек- тінің бар белгісін, оған тән қасиетін көре алмайды. Оларды көру үшін ерекше бір әдіс, техникалық құралдар ксрек. Коздің кору шегін кеңейту аркылы, жай көзге ілінбейтін, көрінбейтін зат- тардың белгісін карап кабылдау, күрделі бакылау деп аталады. Криминалистикалықзерттеуде мезгілді, кеңістік өлшемдерді пайдалануға тура келеді. Сондықтан криминалистикалык объектілерді зерттегенде өлшеу тәсілі жиі қолданылады. Атап айтқанда: объектілердің салмағы, көлемі, екі неболмаса бірнеше объектілердің өзара арақашықтығы есептеліп шығарылады және өлшеу тәсілі арқылы кейбір заттардың оларға тән сандық си- паттамасы анықталады. Күбылыстың, не кейбір оқиғалардың кейбір қасиеттерін де өлшеу тәсілімен шешуге болады. Бұл тәсілді қолданғанда әр түрлі өлшеу күралдары пайдаланылады. Криминалистикалык маңызы бар объектілерді зерттегенде жай өлшеу құралдарын қолдану аркылы өзімізге керекті өлшем қорытындысын алуға болады. Мысалы, сызғышты алып пышақ- тың жүзінің ұзындык өлшемін білеміз, сонымен катар күрделі өлшеу техникасын да қолдануға тура келеді, автокөлікті авария алдында кандай жылдамдықпен келе жатканын есептеп шыға- ру үшін, тікелей өлшеу арқылы тежелу жолының үзындығын өлшеп онын. коры гындысын формулаға енгізіп, озімізге керекті корытынды өлшемін табамыз. Мұндай жағдайларда тікелей өлшеуді тергеуші жүргізсе, күрделі өлшеуді сарапшы жүргізіп корытынды шығарады. Бейнелеу тәсілі криминалистикада деректі затты, не белгілі бір оқиғаны суреттеп жазу үшін пайдаланылады. Бейнелеп отыр- ған объектінін өзіне тән белгілерін, касиеттерін сипаттау арқы- 14