Алауханов, Е. Сыбайлас жемқорлықпен күрес: теория және практика

Сыбайлас жемқорлық қылмыстарының заттарына байланыс- ты мэселе де талас тудырып отыр, мысалы азаматтық айналымнан алынған есірткі заттар мен жүйкеге эсер ететін заттарды пара ре- тінде алу мәселесі. Ю.И.Ляпуновтың және басқалардың пікірінше, олар да пара алу залы бола алады, бірақ ондай жағдайда айыпты адам бул заттардың заңсыз айналымы үшін де жауапкершілікке тартылуы тиіс [113, 77-6]. Соңғы кездері жезөкшелік кең етек алуда. Қазақстан Республи- касының02.03.2006жылғы«Адамдарсаудасынақарсытұру мәселе- лері бойынша ҚР-ның кейбір заң актіл еріне өзгертулер мен толықты- рулар енгізу туралы» заңында қылмыстық заңға алғаш рет қанау үғы- мы енгізілді, оны жезөкшелікпен айналысуға да жатқызуға болады. Екінші жағынан, лауазымды адам сексуалдық қызмет көр- сетудің төленгенін білетін болса, онда пара алу қүрамы бар деп түсіну керек, себебі мүнда материалдық сипат бар. Бұл жайында А.К.Квицинский былай дейді: «Лауазымды адамды сатып алуға, оған кез келген материалдық немесе материалдық емес пайда кел- тіру арқылы ықпал етуге болатындардың барлығы - пара заты бола алады» [114, 43-6]. Біздің пікірімізше, қылмыстық саясат мына не- гіздер бойынша пара заты үғымын кеңейту бағытында дамуға тиіс: Біріншіден,параалушыныңмүддесіүшінпараберушікөрсетіле- тін қызметке ақы төлегенде лауазымды адамның девианттық қылы- ғы-жезөкшеліктің болуына ықпал етеді (сүранымсыз үсыныс жоқ); Екіншіден, ақылы сексуалдық қызмет көрсетуді пайдаланушы лауазымды адамдардың девианттық қылығы қылмыстардың басқа түрлерімен шектесіп жатыр (122 - 123-баптар); Үшіншіден, жыныстық либидо немесе адам түйсігі, адамның киім кигісі, тамақтанғысы келетіні сияқты, оның ажырамас психо- физиологиялық қасиеті болып табылады. Бірақ бұл ұсыныста тек теориялық сипат бар, себебі бүгіндері құқық қорғау органдары парақорлыққа тиісті деңгейде қарсы түра алмайды. Қорыта келгенде, сыбайлас жемқорлықта қылмыстың бірың- ғай тектік объектісі жоқ. Сонымен қатар мемлекеттік қызмет пен мемлекеттік басқарудың мүдделерін негізгі болмаса да, қосымша 89