Алауханов, Е. Сыбайлас жемқорлықпен күрес: теория және практика

Кәсіпкерлік қызметке заңсыз қатысудың тікелей объектісі - кә- сіпкерлік қызметті жүзеге асыру кезінде қалыптасатын қоғамдық қатынастар. Оның қосымша объектісі - бәсекелесті кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру саласында қалыптасатын қоғамдық қаты- настар [109, 10-6]. Парақорлықтыңтікелейобъектісі-мемлекеттікаппаратпенжер- гілікті өзін-өзі басқаратын аппараттың жекелеген қүрылымдық бө- лімшелеріндегі, сондай-ақ Қарулы Күштердің әскери қүрамаларын- дағы қалыпты қызметті көрсететін қоғамдық қатынастар [110,14-6]. Р.А. Барсукованың пікірінше, 314-бапта көзделген қылмыстың тікелей объектісі - субъектінің ресми құжаттарды толтыру және беру тәртібі. Қызметтік жалғандык жасаудың қосымша тікелей объектісі - азаматтардың, үйымдардың, мемлекеттің қүқықтары мен заңды мүдделері [111, 13-6]. 315-бапта («Қызметтік әрекетсіздік») көзделген қылмыстың негізгі объектісі - мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, Қарулы күштердің жекелеген қүрылым- дық бөлімшелерінің қалыпты қызметі. Бұл қылмыс та азаматтар- дың, ұйымдардың, қоғам мен мемлекеттің қүқықтары мен заңды мүдделерінің елеулі бүзылуына алып келетін болғандықтан мүның да қосымша объектісі бар, ол жасалған қылмыстың мән-жайына қарай адам мен азаматтың конституциялық құқықтары мен бос- тандықтары, қоғам мен мемлекеттің мүліктік және басқа мүдделе- рі болуы мүмкін. ҚР Жоғарғы Сотының 28.10.2005 жылғы «Әскери қылмыстар жөніндегі істер бойынша сот практикасы туралы» Қаулысының 1-тармағына сәйкес, әскери қылмыстардың, оның ішінде 380-бап- тың объектісі Қарулы Күштерде, оның құрамаларында әскери қыз- мет атқарудың белгіленген тәртібі болып табылады, ол қылмыстың қарастырылып отырған қүрамының тектік объектісін анықтайды. Әскери басқару органдарының қалыпты қызметі, әскери бас- шылардың лауазымдық қызметті жүзеге асыруының белгіленген тәртібі бүл қылмыстың тікелей объектісі болып табылады. Қосым- ша объектісі - әскери қызметкерлер, олардың заңмен қорғалатын құқықтары мен бостандығы және т.б. [112, 67-6]. 88