Алауханов, Е. Сыбайлас жемқорлықпен күрес: теория және практика

Бесіншіден, сыбайлас жемқорлық нарықтық қатынастарды жоспарлы экономикаға ендірудің бірден-бір тәсіліне айналды. Оны сыбайлас жемқорлықтың тез етек алғандығынан көруге бо- лады. Ол мемлекет әлсіреген сайын күшіне ене бастады. Ақыры, СОКП-ның Орталық Комитетінің секретариаты 1991 жылы шіл- деде «Экономика саласындағы қылмыстылықпен күресті күшейту қажеттігі туралы» қаулы қабылдады. Бірақ онда парақорлық, сы ­ байлас жемқорлық жайында сөз қозғалмады. Сонымен, мынадай түжырым жасауға болады. Сыбайлас жемқорлық ауқымды мемлекеттік реформа жүргізу кезеңінде кең етек алатын күбылыс, Петр I кезінде де солай бол ­ тан, қазіргі кезде де солай, ал оны тек жазалау шаралары арқылы жою немесе азайту мүмкін емес. Патшалық Ресейдің кейбір патшалары сыбайлас жемқорлықты тудыратын себептер мен жағдайларды анықтауға және оған тос- қауыл болатын кейбір нормативтік актілер қабылдауға әрекеттенді. Бірақ ол талпыныстарынан ойдағыдай нәтиже шықпады. Көбіне күрес бүл қылмыстың себептерімен емес, салдарымен жүргізілді. Революцияға дейінгі Ресейде қылмыстық-құқықтық нормалар- дың жетілуі нәтижесінде сыбайлас жемқорлықтың мынадай фор- малары анықталды: парақорлық, бопсалаушылық, мемлекет мүл- кін үрлау. Революцияға дейінгі Ресейдің мемлекеттік және әкімшілік қү- қығында «лауазымды адам» мен «мемлекеттік қызметкер» ұғым- дарының мәні бірдей болды. Сондықтан да қылмыстық қүқық, өзі- нің ішкі мүмкіндіктеріне сүйене отырып, «лауазымды адам» үғы- мының анықтамасымен байланысты проблеманы шешудің жолын іздестірді. Ондай жолды анықтады да: а) заң мәтініне лауазымдық қылмыстардың субъектісі болып табылатын лауазымды адамдарды сипаттайтын кейбір белгілерді кіргізу; б) бұл субъектіге жататын адамдар тобын білдіретін нақты тер- миндерді (ұғымдарды) заңға кіргізу, бүл ұғымның шегін анықтауда сот тәжірибесіне мүмкіндік беру. 51