Алауханов, Е. Сыбайлас жемқорлықпен күрес: теория және практика

Сайланатын қызметке кандидатты сатып алу - не оның басқа бір кандидаттың пайдасына өз кандидатурасын қайтарып алуы, не сайлау алды науқанды «пәс» жүргізуі. Халықаралық тәжірибеде мұндай жиі кездеседі. Ұлыбритания Парламентіне сайлау кезінде депутаттыққа кан ­ дидат М.Сарвар өзінің бәсекесіне 5000 фунт стерлинг беріп, оны аса талпынбауға көндірген [33, 4-6]. Сайланбалы мемлекеттік қызметке кандидаттың сенім білдір- ген адамын оның бәсекелестерінің сатып алуы. Сайлау комиссиясының мүшелерін сатып алу. Осы аталған саяси сыбайлас жемқорлықты талдай отырып, біз оның негізгі белгілерін бөліп алдық: Саяси сыбайлас жемқорлық көбінесе әртүрлі сайлауларды өт- кізумен байланысты не белгілі бір мемлекеттік қызметке тағайын- даумен немесе бекітумен байланысты; Бүл қылмыстың арнайы субъектісіне саяси түлға болып қалып- тасқанадамдар,сондай-ақсайланбалықызметкеүміткерлержатады; Саяси жемқорлық субъектілерінің іс-әрекеті, бәрінен бұрын, өзі үшін де, басқа адамдар үшін де белгілі бір қызметті не мәртебе- ні алуға немесе сақтауға бағытталған; Бүл іс-әрекеттер мемлекеттің, қоғамның және басқа адамдар- дың мүдделеріне қайшы келеді, олар лауазымдық өкілеттік, мате- риалдық ресурстар пайдаланылып жүзеге асырылады; Мүнда өзінің баюын, қандай да бір топтың, саяси партияның мүддесін көздеген мақсат болады. Сонымен, саяси сыбайлас жемқорлыққа саясаткерлердің, үміт- керлердің немесе олармен байланысты адамдардың сайлауға даяр- лық және оны өткізу кезіндегі, белгілі бір лауазымға тағайындау- және бекіту кезіндегі іс-әрекеті деп анықтама беруге болады. Әрекет ететін деңгейі бойынша сыбайлас жемқорлықты те ­ мени, жоғарғы және вертикальды деп бөліп алдық. Төменгі сыбайлас жемқорлық билік органдарының .арта және төменгі деңгейінде кең таралған және ол шенеуніктер мен азамат- тардың араларындағы қатынаспен байланысты (тіркеу, айыппүл, лицензия беру және т.б.). 27