Батые Европа мен Солтүстік Американың 10 млн/кв: аумакка жаңбыр ретінде түсетін жауын-шашынның кышкылдык көрсеткіші pH 5-4,5, ал мүндағы тұмандарда pH 3-2,5 жиі болып тұрады. Соңғы жылдары кышкыл жаңбырлар Азияның, Латын Америкасы мен Африканын өнеркэсіпті аймактарында да байкала бастады. Мысалы, елдің бүкіл электрэнергиясының 4/5 бөлігі өндірілетін ІІІыгыс Трансваалде (Оңтүстік Африка Республикасы) 1 км" аумақка жылына кышкыл жаңбыр ретінде 60 тоннага жуык күкірт түседі. Өнеркәсібі дамымаған тропикатык аймактарда кышкыл жаңбырлар атмосферага өртенген биомасса есебінен азот тотык- тары ретінде түседі. Қышкыл жаңбырлардың салдары AK.II1, Германия, Чехия, Словакия, Нидерланды. Швейцария, Австрия, бүрынғы Югославия жэне жер шарыныц баска да көптеген елдерінде байкалады. Қышкыл жаңбырлар эсерінен су айдындары - көлдерге, өзендерге, тоғандарга зиянды эсер етіп, олардың кышкылдык деңгейін көтеріп, фауна мен флора өкілдерінің өліміне алып келуде. Су айдындарына кышкыл жаңбырлардың эсер етуінің 3 стадиясын ажыратады. Бірінші стадия су айдынының эутрофикация (батпактану) стадиясы. Алғашында су кышкылдығының жога- рылауымен (рН<7) жануарларга корек болатын су өсімдіктері өле бастайды, судагы оттегі мөлшері азаяды, балдырлар (коңыр-жасыл) каркынды өсе бастайды. pH - 6 жагдайда тұщы суда тіршілік ететін асшаяндар (креветка) өле бастайды. Екінші стадияда кышкылдык (pH) - 5,5-ке дейін көтеріледі. Су түбінде тіршілік етіп, органикалық заттар мен жапырактарды ыдырататын редуценттер өліп, су түбінде органикалык кокыстар жинақтала бастайды. Одан кейін планктондар - бактериялардың органикалык заттарды ыдыратуынан пайда болған заттармен коректеніп, коректік тізбектің негізін кұрайтын майда жануарлар кырыла бастайды. Үшінші стадияда кышкылдык (pH) 4,5-ке дейін жеткенде барлық батықтар, бакатар мен насекомдардың басым көпшілігі өледі. Су айдындарына кышқыл жаңбырлардың әсері токтаған жағдайда бірінші жэне екінші стадиялар кайтымды. Су түбінде органикатык заттардың жинактатуымен олардан улы метатдар сілтілене бастайды. Су кышкылдыгының артуы су түбіндегі және
RkJQdWJsaXNoZXIy MTExODQxMg==