кұрамында бар. Пайдалы казбаларды жағу кезінде азот тотығы түзіледі (мысалы, азот тотыгы (IV) NO:). Атмосфераның суымен реакцияға түсу аркылы (көбіне кун сәулесінің әсерімен) олар - күкірт, күкіртті азот, азотты кышкыл ерітінділеріне айналады. Сосын кармен немесе жаңбырмен бірге жерге түседі. Қазіргі танда күкірт пен азот тотыктарының коршаган ортага техногенді бөлінуіне байланысты бұл мәселе барлык индустриалды дамыган елдерде бар. Бірнеше ондаган жылдан бері бүл апаттың әсері айтарлықтай біліне бастады. Осыған байланысты 1982 жылы Стокгольмде 20 елдің өкілдері мен халықаралык үйымдар катыскан қышкыл жаңбырлар проблемаларына арналған арнайы халық- аралык конференция болып өтті. Бүл проблеманың өткірлігі ұлттык үкіметтер мен халыкаралық табиғат корғау ұйымдарының үнемі назарында. Негізінен күкірт костотығы (диоксиді) жэне оның косылыс- тары, азот тотығы жэне оның косылыстары, ауыр металдар (әсіресе сынап), пестицидтер, радиоактивті заггар сиякты улылыгы жогары заттардың таралуына баса назар аударған жөн. Күкірт костотығы (диоксиді) мен азот тотыгының жуылуы күкірт жэне азот кышкылдарының түзілуіне эсер етеді. Бүл үлкен территориялардағы табиғи ортаның жалпы кышқылдануына, ай- тарлыктай экологиялык өзгерістерге алып келді. Түзілген қыш- қылдар жэне олардың косылыстары жауған жауын-шашынның кұрамында, кардың, жер бетіндегі су айдындарында жэне топы- рактың күрамында кездесіп, экожүйелерге жагымсыз эсер етуде. Күкірт костотыгы жэне азот тотығымен болатын кышкыл жаң- бырлар орман биоценоздарына үлкен зиян әкелуде. Қышқыл жаңбырлардан жалпак жапыракты ормандарга қарағанда кылкан жапыракты ормандар катты зардап шегеді. Кышкыл жанбырлар топырак кышкылдыгын тудырады. Нәтижесінде минералдык тьщайткыштардың пайдасы азаяды. Әсіресе бұл шымды күлгін топырактарда катты байкалады. Адам организміндегі алғашкы жағымсыз реакциялар ауа күрамындағы сульфаттардың концентрациясы 6 -10 мкг/м3, күкіртті газ - 50 мкг/м3-ге жеткенде пайда болады. Бүл косылыстарды эсіресе өсімдіктер өте сезгіш. Қыналардың кейбір түрлері күкірт кышкылының концентрациясы 10-30 мкг/м", қылқан жапырақтылар - шекті мөлшерден бар болтаны 3-4 есе көбейгенде тіршілігін
RkJQdWJsaXNoZXIy MTExODQxMg==