бағалы тастар, тұз) және өңдеуді кажет ететін (мұнай, синте- тикалык тыңайткыштар) болуы мүмкін. Табиғи ресурстардың екінші белгісі - олардың қоры. Бұл белгісі бойынша оларды саркылатын жэне сарқылмайтын деп бөледі. Сарқылмайтын табиги ресурстар - табиғатты ұзак пай- далану кезінде саны мен сапасы өзгермейтін немесе аздап кана өзгеретін табиғи физикалык кұбылыстар жэне денелер. Мұндай ресурстарға Күн энергиясы, жел энергиясы, козғалыстағы су энергиясы, жер койнауы энергиясы жатады. Қоршаған ортаның ауасы мен суы саны бойынша өзгермеуі мүмкін, бірак адамның тіршілігі барысында сапасы төмендеуі эбден мүмкін. Бүл табиғи байлықтар қазіргі таңдағы техника мен технологияның көмегімен (су, шаң. газ тазалау, сондай-ак санитарлык-гигиеналык шаралар) саркылмайтын бола алады. Сарқылатын табиги байлықтар - табиғатты пайдалану барысында саны мен сапасы өзгеретін табиги физикалық кұбы- лыстар жэне денелер. Үшінші классификациялык белгі - саркылатын табиги байлык- тардың орнына қайта келуі. Бұл белгісі бойынша саркылатын байлыктардың мынадай түрлері бар: - қалпына келетін - өсімдіктер, жануарлар жэне микроорга- низмдер әлемі; - қалпына келмейтін - миллиондаған жылдар бойы жер кой- науында түзілген пайдалы казбалар (кара, түсті, асыл жэне си- рек кездесетін, радиоактивті металдар рудалары, мүнай, газ және т.б.); - салыстырмалы қалпына келетін - пайдалануға Караганда орнына қайта келуі баяу жүретін ресурстар (күнарлы кара топырак, үлкен жастағы агаштар - секвойя, баобаб жэне т.б.). Сонымен катар бұл кұбылыстардың қандай масштабта: пла- нетада, үлкен аймакта (континент), жеке географиялык ауданда немесе белгілі бір экожүйеде жүріп жатканын ескерген жөн. Мүндай эртүрлі масштабта қарастыру кезінде табиғи байлыктың бір түрі сарқылатын да немесе саркылмайтын да болуы мүмкін. Жогарыда айтылгандай, табигат пайдалану - коршаган орта байлығын адамнын тіршілігі үшін пайдалануы. Адамньщ табигатты пайдалануы торт түрлі: тіршиігін қамтамасыз ету, шаруашьиық-
RkJQdWJsaXNoZXIy MTExODQxMg==