Автокөліктерден бөлінетін газдар - 200-дей заттардың кос- палары. Олардың ішінде коргасын. көміртегі мен азот оксидтері, көмірсутектер, бензапирен бар. Автокөліктерден бөлінетін газ- дардың ең кауіпті косылыстарының бірі бензин кұрамындагы тетраэтилкорғасын Pb(C2H5)4. 1литр бензин жагылғанда ауага 200- 700 мг коргасын бөлінеді. Транспорт моторы жай айналымда, жылдамдык алар кезде жэне кептелісте тұрғанда коршаған ортаға көмірсутектер көп бөлінеді. Осындай жағдайда отын толық жанбайды да, лас ауа 10 есе көп бөлінеді. Қалыпты жагдайда козғалткыштан бөлінетін газдың кұра- мында С02 - 2,7% болса, жылдамдыкты түсірген жағдайда - С02 3,9%-ға, ал жай козғалған кезде - 6,9% дейін көбейеді. II валентті, IV валентті С02 ауаға Караганда салмағы ауыр, жердің бетіне жакын жиналады. Сондықтан тротуарда, бесік-арбада отырған нэресте С02 шешесіне Караганда көп жұтады. Адам организміне жағымсыз әсерлердің бірі - көліктерден бөлінетін газ кұрамында көп кездесетін корғасын және оның бейорганикалык түрдегі формалары. Ауадағы қоргасын мөлшері көбейтен сайын оның мөлшері адам қанында да көбейе түседі. Нәтижесінде қанның оттегімен канығуы нашарлап, ферменттердің белсенділігі тө- мендейді. Ал бұл өз кезегінде зат алмасу процесінің бұзылуына алып келеді. Сондай-ак II валентті СО-да кандағы гемоглобинмен косылып баска мүшелерге оттегінің жеткізілуін киындатады. Транспорттан бөлінген газдардың құрамында одан басқа иісі күшті, тітіркендіргіш альдегидтер (акролен, формальдегид) болады. Мүнан баска бөлінген лас газдардың құрамында отынның толық жанбауынан ыдырап бітпеген көмірсутектер болады. Негізінен этилен катарына жататын гексан мен пентан. Отынның толык жанбауы себебінен көмірсутектердін бір бөлігі кұрамында шайырлы заттары бар кара күйеге айналады. Егер автокөліктің моторы нашар жүмыс істейтін болса, бөлінетін шайырлы заттар мен кара күйенің мөлшері де соғұрлым көп болады. Мұндай жағдайда машинаның артынан будактап қара түтін шығады. Көлік түтіні кұрамында бензинге косылатын тетраэтил- коргасынның жануынан бейорганикалык коргасын да бөлінеді. 1 литр бензин кұрамында 1 гр тетраэтилқоргасын болады. Бензиннің кұрамына тетраэтилкорғасынды антидетонатор ретінде косады.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTExODQxMg==