жанармай сапаларының төмен болуына, энергияның дәстүрлі емес және орнына келетін түрлерін пайдаланбауга байланысты. Жалпы республиканың 15 каласында атмосфералык ауа мөлшерден көп ластанған. Бұл калалардың ішінде - Алматы, Шымкент, Тараз, Петропавловск, Теміртау, Актау, Зыряновск жэне т.б. калалар бар. Қалапардағы ауаның ластануы автокод іктерден бөлінетін түтіннен басқа, өндірістегі ескі технологияларға, тазалау қондырғыларының тиімсіздігіне, отын сапасының томен болуымен тығыз байланысты. Негізгі ластаушылар - шаң, күкірт костотығы, азот тотығы, көмірсутектер, фенол, қорғасын, күкірттісутек, хлорлы сутегі, аммиак жэне т.б. Осы заттардың барлығы да адам организміне эртүрлі дәрежеде зиянды эсер етеді. Мысалы, шаң тыныс алу жолдарына, бауырға, канта эсер етеді. Қазакстанның ең шаңды қалаларына Семей, Өскемен, Жезқазған, Ақтау, Атырау жатады. Жүйке жүйесі аурулары ауадағы көміртегі тотығы мөлшерінің коп болуымен тікелей байланысты. Мұндай жағдайда бас ауырып, үйқы бұзылып, адамның есте сактау кабілеті нашарлайды. Көміртегі тотығының жоғары мөлшері Алматы, Актөбе, Караганды, Қостанай, Петропавл, Павлодар, Семей және баска да қалаларда байкалады. Егер ауада ластаушылардың бірнеше түрі болса, олардың кауіптілігі арта түседі. Бұл өз кезегінде жүйке жүйесіне эсер етеді жэне онкологиялық ауруларға алып келеді. Атмосферада күкіртті газдар үзак сакталмайды. Ауа райы кұрғак жағдайда 2-3 аптадан, ылғалды жэне атмосферада аммиак болған жағдайда бірнеше сағаттарға дейін сақталады. Атмо- сферадағы ылғалмен әрекеттесіп - каталитикалық, фотохимиялык реакциялардың әсерінен тотығып, H2S04 ерітіндісін түзеді. Сөйтіп бұл косылыстың қауіптілігі арта түседі. Күкіртті косындылар ауа массасымен бірге жел аркылы көшіп, сульфатты формаларға ауысады. Олардың көшуі желдің жылдамдығы 10 м/сек жағдайда 750-1500 м биіктікте жүреді. Күкіртті газдардың таралуы 300-400 км кашықтыкка дейін жетеді. Күкіртті қосылыстар адамдар мен жануарлардың тыныс алу жолдарына эсер етіп тыныс алуды киындатады. Өсімдіктерде хлорофиллдердің бұзылуына эсер етіп, нәтижесінде фотосинтез процесі нашар жүреді, өсу баяулайды, агашты өсімдіктердің сапасы төмендеп, ауыл шаруашылыгы дақылдарының өнімі азаяды.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTExODQxMg==