бөлігі әскери полигондардағы сынактарға, заводтар мен фабри- калардан, өнеркэсіп орындарынан шыгатын мыңдаған тонна улы заттарға, ауыл шаруашылығында пайдаланатын пестицидтерге, шөлейттенуге байланысты жайылымды жерлердің жартысына жуыгы, суармалы жердің 75% тұздануга байланысты жарамсыз болып отыр. Баска да көптеген қазба орындары сияқты, коршаған ортаны ластап күлі көп шыгатын Екібастұз көмірлері сол кен орындарында жағылып, ал таза энергия негізінен республикадан тыс жерлерге беріліп отырды. Өкініштісі, шыгынның тек 1,5-2% ғана пайдалы өнімге айналып, ал калганы табиғатка сол күйінде кайтарылып отырды. Әрине бұл кайтқан өнімдердің табиғи күштер аркылы зат айналымына түсуге шамасы келмейтіні анык. Бүған караусыз калган кеніштерді, байыту орнындағы қалдыктар коймаларын, жылу электр станцияларынан шыгатын кокыстарды, тұрмыстык калдыктарды жэне т.б. жаткызуға болады. Одан баска көптеген жер территориялары да, мысалы, эскери-өнеркәсіптік кешендер, радиа- циялык жағар майы бар ракета бөліктері қүлайтын жерлердегі «космостык қокыстар», эскери полигондар топыракты радиация- лык ластауда. Соңгы кезге дейін бұл топырактар, олардың орналас- қан жері күпия болып келді. Әколог-мамандардың айтуы бойынша Қазакстан жерінде өнеркәсіп орындарынан бөлінген 20 миллиард тоннадан аса катты калдыктар бар. Оның 6,7 миллиарды - улы, 5 миллиарды - тау-кен өндірісінің үйінділері. Олардың катары Актөбедегі хром, Павло- дарда титан, ферум, т.б. калдыктарымен сонау кеңес кезінен бері жыл сайын толығып, толысып келе жатыр. Қошкар-Атадағы уран калдығы 300 миллион тоннаға, Акмола облысындағы радиоактивті калдык 45 миллион тоннаға жетсе, «Теңізшевройлдың» жанындағы күкірт үйіндісі де биіктеп барады. Ал Екібастүз көмір кенінің ішінен пайдасыз деп шығарылған тау-төбе үйіндінің биіктігі 630 метрді, аумагы 60 шакырымды алып жатыр. Осыдан бірнеше жылдар бүрын, әлемдегі калдыктардың бэрін әкеліп Қазакстанға көмеміз деген ұсыныс та болганы жэне оган қогамның каншалықты қарсы түрғаны да белгілі. Тек түсті металлургия заводтарының өзі 5,2 миллиард тоннадан аса қалдыктар бөлген. Осы түсті металлургиядан жинак- талган калдыктар 15 мың гектар жерді алып отыр.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTExODQxMg==