ғыштарын өлтіреді. Эвкалипт ағашынын жапырактары бөлетін фитонцидтер стрептококты, май карағай кылкандары - дифтерия коздыргышын, карағайдың кылкандары - өкпе-кұрт ауруы коздыр- гыштарын өлтіреді. 1 га арша тоғайы күніне 30 кг фитонцидтер бөледі. Олар зиянды микроорганизмдерді өлтіріп кана коймай, шыбындарды жэне баска да насекомдарды жолатпайды. Пестицидтер және олардын түрлері. Пестицидтер (лат. pestis - жұкпалы ауру, cido - өлтіремін) - өсімдік зиянкестері мен ауруларына, арамшөптерге, макта, жүн, теріден жасалган бұйым зиянкестеріне, жануарлар экопаразиттеріне, адам мен жануарларға ауру тарататын организмдерге карсы колданылатын химиялык заттар. Химиялык табиғаты жэне патогендік касиетіне байланысты пестицидтердің бірнеше: гигиенаіыц, химиялыц, өнеркэсіптік клас- сификациясы бар. Пестицидтер улылык дәрежелерінің эрт\'рлі болуымен ерекше- ленеді. Улылыгын бағалау үшін тәжірибеге алынған жануарлардың 50% өлетін дозаны, ягни орташа өлтіру дозасын (ЛДю) пайда- ланады. ЛД50 мөлшеріне байланысты пестицидтерді: күиіті эсер ететін улы заттар, ульаыгы жогары, ульиыгы орташа жэне улылыгы төмен деп бөледі. Түраңтылыгына байланысты пестицидтерді: өте түрақты (ыдырау уакыты 2 жылдан көп); түракты (0,5-1 жыл); салыс- тырмалы тұракты (1-6 ай); тұрактылыгы аз (1 ай) деп бөледі. Көбіне хлорорганикатык, фосфорорганикалық жэне сынапор- ганикалық пестицидтер жиі колданылады. Эсер ету обьектісіне (арамшөптер, зиянды насекомдар, жылы канды жануарлар) жэне химиялык табигатына байланысты пестицидтер мынадай топтарга бөлінеді: 1) акарецидтер - кенелермен күресу үшін; 2) альгицидтер - балдырлар мен баска да су өсімдіктерін кұрту үшін; 3) антисептиктер - бейметалл материалдарды микроорга- низмдерден корғау үшін; 4) бактерицидтер - өсімдіктердің бактериалды ауруларымен жэне бактериялармен күресу үшін; 5) зооцидтер - кемірушілермен күрес үшін; 6) инсектицидтер - зиянды насекомдармен күресу үшін;
RkJQdWJsaXNoZXIy MTExODQxMg==