жарыктың әсерінен табиғи жарыктың нашарлауы); шуыл (шуылдың мумкін деңгейден артуы); электромагнитті (электр желісі. радио, теледидар); радиоактивті (атмосферага радиоактивті заттардың бөлінуі); озон бузғыш (фреондардың атмосферага бөлінуі). Қала ушін жагымсыз факторлардын бірі физикатык табигаты эртурлі дыбыс тербелісінен пайда болатын шуыл. Әдетте төменгі жиіліктегі автокөліктердің шуылы жоғары жиіліктегі шуылға Караганда алыска тарайды. Зерттеулер көрсеткендей, тіпті кысқа уакытты шуыл организмнің барлык жүйелеріне (эсіресе журек-қан жэне жүйке жуйелеріне) жагымсыз эсер етеді. Адам 30-40 дБ шуылда өзін колайлы сезінгенімен, 120 дБ-ден жоғары шуыл организмге үлкен ауыртпалык түсіреді. Өсімдіктер шуылдан корғауда да үлкен роль атқарады. Үй кабырғасының жартысына дейін өсіп тұрған жүзім өсімдігі пәтердегі шуылды екі еседей төмендетеді. Өсімдіктердің шуылдан коргау қасиеті өсімдіктің еніне (габитусына), калың болуына, курамына, биіктігіне байланысты. Шуылдан арнайы (бетонды, металл, әйнекті агашты) кондырғылар жаксы коргайды. Орман экожүйелері ядролық жарылыстардың зардаптарын төмендетуде үлкен роль аткарады. Агаштардың кылкандары мен жапырактары радиоактивті йодтың 50% жинактай алады. Орманы жок жерде радиоактивті тұнбалардың белсенділігі 32 есе жогары болады. Қауіпті радиоактивті изотоптарга стронций-90, цезий-135, цезий-137 жэне баска изотоптар жатады. Биологиялық ластаушылар - экожуйеде бурын болмаган немесе мөлшері калыпты жагдайдан аспаган организмдер түрлері. Микрорганизмдермен ластануды бактериологияіық ластану деп атайды. Әсіресе кейбір елдердің карулы күштерінің лаборатория- ларында жасалатын арнайы немесе кездейсок ауру тудыргыш микроорганизмдердің штаммдарымен атмосфераның ластануы оте кауіпті. Экожүйедегі өсімдіктер бөтен түрлермен өздері бөліп шыга- ратын фитонцидтер деп аталатын арнайы заттармен күресе алады. Кейбір фитонцид түрлері көп клеткалы организмдерге катты эсер етіп, тіпті насекомдарды өлтіріп те жібереді. Олар эсіресе бактериялы жэне саңырауқұлакты флораға катты эсер етеді. Емен ағашының фитонциді кашыктан дизентерия мен паратиф коздыр-
RkJQdWJsaXNoZXIy MTExODQxMg==