Америкалык галымдар х&іқының саны 1 млн-нан асатын калалардагы тұргындарда ауаның ластануы мен тыныс алу жол- дарының қатерлі ісік (рак) ауруының жиілігі арасында тікелей байланыс бар екенін аныктады. Көз ауруы, созылмалы конъюнктивит көбіне ауаның ластануымен байланысты. Сондай-ак атмо- сфералык ауадағы шаң Жер бетіне түсетін ультракүлгін сәулелер- дің мөлшерін де азайтады. Жасыл өсімдіктер ауадагы шаңды тазартып баска коспалардың әсерін төмендетеді. Мысалы, шыршалы ағаштар ауадан 1 гектардан 32 тонна, карағайлар 36,4 т, шамшаттар - 68 т шаң жинайды. Химия.імқ ластаушылар - экожүйедегі концентрациясы нор- мадан жоғары немесе баска жақтан енген заттар. Ауаның мейлінше ластануы өнеркәсіп кажеттілігі үшін отындарды жағу, үйлерді жылыту, транспорттардың жүмысы кезінде, тұрмыстык жэне өндірістік калдықтарды жағу, кайта өңдеу кезінде байкалады. Атмосфераны катты ластайтын улы заттарга: көміртегі косы- лыстары (көмір кышқыл газы, көміртегі тотыгы, альдегидтер, кышкылдар), күкірт косылыстары (күкіртті ангидрид, күкірт кышкылы), азот тотыктары (NO және N02) жатады. Екпе агаштар газдар үшін механикалык бөгет жэне атмосфе- раның химиялык ластануына корғаныш бола алады. Күкірт оксидін жаксы жүтатын ағаштарға: терек, жөке, қайың ағаштарын жат- кызуға болады. Фенолдарды мамыргүл, аюбадам жаксы сіңіреді. Сондыктан жерге түскен жапырақтарды өртемей, жерге көміп тастаган дүрыс. Қоршаған орта өндірістік калдыктар мен автокөлік түтін- дерінен ластанғанда ауыл шаруашылыгы өнімдерінің сапасы төмендеп, сол аркылы адамдардың денсаулығы зардап шегеді. Әсіресе минералды тыңайтқыштар мен зиянкестерге колданатын пестицидтер жеміс-жидек аркылы адам организміне нитрат ретінде түседі. Мерзімінен ерте піскен көкөністерде (карбыз, кауын, картоп, пияз, сэбіз және т.б.) нитраттар көп болады. Мысалы, мамыр айларында піскен көкөністерде көбіне зиянды заттардын шекті мөлшері 2-3 есеге артып түседі. Сондыктан ерте піскен көкөністерді пайдаланганда сак болган жөн. Физикалық ластаушылар - бұл биосфераға техногендік себептерден түсетін энергияның артык көздері. Мысалы, жылу (атмосферага кызган газдардың бөлінуі); жарык (жасанды
RkJQdWJsaXNoZXIy MTExODQxMg==