Шөлденуте алып келетін антропогендік эсерлерден респуб- ликаның жануарлар элемі айтарлықтай өзгеріске ұшырады. Топы- рак насекомдары, өрмекші тәрізділер, кустар, сүтқоректілер фаунасы қатты зардап шегуде. Еліміздің с'олтүстік облыстарындагы территорпяның 80%-да аймақтык дала фаунасы жойылган. Мүндай жағдай Тянь-Шань мен оның тау етегі далалы аймактарында да осындай жағдай - кейбір жерлерде фитофак насекомдардың, өсімдіктерді тозаңдататын жабайы аралардың, жырткыш жэне паразитті буын аяқтылардың, кішігірім қүстардың, бауырымен жоргалаушылардың жэне сүткоректілердің көптеген түрлері жойылды. Жоңғар Алатауы, Тарбагатай жэне Тянь-Шань таула- рының биік жерлерінде, сондай-ак Сарыесік-Атырау, Тауқүм және Мойынкұм шөлдеріндегі малдың жерді таптап көп жайылуы- нан жануарлардың көптеген түрлерінің (тіпті эндемиктердің де) ареалдары кыскарып, сандары азайып «Қызыл кітапка» кіруге «сұранып» түр. Жануарлар әлеміндегі өзгерістер ірі өнеркәсіп калаларының төңірегінде, әскери сынак алаңдарының территориясында және пайдалы казбалар өндіретін аймактарда үлкен өзгерістерге ұшы- рады. Шөлдену өсімдіктер жабынының деградацияға үшырауына да эсер етті. Солтүстік шөлді аудандарда малдың көп жайылуы кыстаулардың, елді мекендердің маңында жэне мал айдай- тын жолдың бойында байкалса, оңтүстіктегі шөлді аудандарда өсімдіктер жабынының бүзылуы малдың көп жайылуынан баска, ретсіз жол желілері мен техногенді эсерлерге байланысты. Қазакстан ормандары көп жылдар бойы каркынды деграда- цияға үшыраумен болды. Солтүстік-батыс Қазакстанда бұл негізі- нен өзен аңғарларындағы ормандар болса, шөлді аудандарда - сексеуілдер, таулы аудандарда - кылкан жапырақты ағаштар болды. Солтүстік Тянь-Шань жэне Жоңғар Алатауында түрлердің орын алмасуы мен ормандар шекарасы өзгерген. Антропогендік кысым шалғындык өсімдіктер жамылғысының да шөлейттенуге ұшырауына алып келуде. Әсіресе бүл өзгерістер Шу, Сырдария жэне Іле өзендерінің атыраулары мен төменгі ағысында катты айқалады. Шөлдену процесі әртүрлі экономикалык жэне әлеуметтік се- бептерге алып келді:
RkJQdWJsaXNoZXIy MTExODQxMg==