Жайылымдар мен жем-шөп жинайтын аумақтардың дегра- дацияға ұшырауы ретінде, Қазакстанның экожүйесіне аса катты эсер еткен тың жерлерді көптеп игеруді айтуға болады. Егістік алкаптардың аумағын үлкейту, мал жайылымы үшін пайдалана- тын жерлердің көлемінің қыскаруына алып келді. Әсіресе, елді мекендердің, кұдыктардың айналасындағы жайылымдык жерлер қатты зардап шекті. Қазакстан Республикасының жер ресурстарын баскару Агент- тігінің мэліметтері бойынша, 2004 жылдың 1 карашасына дейін 188,9 млн/га жайылымның 26,6 млн/га күшті және өте күшті шөлденуге үшырады. Республиканың орманды-далалы жэне да- лалы аймактарындағы 34,8 млн/га жайылымньщ 5,6 млн/га жері деградацияға үшыраған. Топырақтың жел эрозиясына байланысты шөлейттенуі далалы, жартылай далалы, жартылай шөлді, шөлді аймактарды қамтуда. Жел эрозиясының эсерінен топырактың майда бөлшектері шаңмен көтеріліп, топырақ кұмдана бастайды. Жердің жыртылатын қабатында кара шірік азайып, топырактың карбонаттылығы артып, агрохимиялык жэне физикалык қасиеті нашарлайды. Топырақтың құнарсыздануы барлык егістік жэне жайылымдық жерлерде байқалады. Қарашіріктің азаюынан суғарылмайтын жалпы егістік жерлердің 4,5 млн/га жері элсіз, 5,2 млн/га орташа, 1,5 млн/га жер қатты зақымданған. Суғармалы жерлерде топырак- тың күнарсыздануы 0,7 млн/га жерді алып жатыр. Жоғарыда айтылған Агенттіктің мәліметі бойынша, тұзды жэне сортаң жерлердің көлемі 94,9 млн/га немесе 42,1%, топырағы эрозияға ұшыраған жер көлемі 30,5 млн/га немесе 13,0%. Қазакстандағы тағы бір ерекшелік - көлдер мен баска да су айдындарының кебуінен топырақтың тұздануы. Сусыздану жер асты суларының деңгейінің төмендеуіне, топырак түзілу про- цесіндегі гидрологиялык режимнің өзгеруіне, шөлейттенуге алып келеді. Соңғы онжылдықтарда ауылшаруашылығы жерлерін арнайы химикаттармен өңдеу, өнеркісіп калдықтарды орналастырудан, өнеркәсіп орталыктары мен қалалардан бөлінген зиянды заттар себебінен топырактың химиялық ластануы күрт өсті. Әсіресе, пайдалы казбаларды өндіру және өңдеу кәсіпорындары, улы калдыктар бөлетін химиялык жэне баска да өндіріс орындары,
RkJQdWJsaXNoZXIy MTExODQxMg==