лып. осыдан бар болғаны 150-200 мың жыл бүрын өсімдіктер жабынына бай болған Сахара шөлімен бәсекеге түсетін түрі бар. Арал теңізіне келіп кұятын екі ірі өзеннің суының теңізге құйылу мөлшері күрт азайды, яғни XX гасырдын 80-ші жылдары жыл сайынгы теңізге кұятын судың мөлшері 60 км3 күраса, ғасыр соңында бүл көрсеткіш небары 4 к\г' болды. Нэтижесінде акватория 30%-ға кыскарып, жағалау 90 километрге шегінді. Теңіздегі су көлемі 60%-га азайып, судың орташа ащылығы 2,5 есеге артты. Кепкен теңіз түбінен көгерілген түзды шаңдар үлкен кашыктыкка тарауда. Жылына шамамен 50-60 млн тонна түзды шаң ауага көтеріліп көптеген шакырым жердегі макта мен күріш алкаптарына зардабын тигізуде. Экологиялык жағдайдың бүлай нашарлауы онсыз да климаты континенталды Арат өңіріне ауыр тиюде. Бүган тагы не себептер бар? Суғармалы жерлер кажетті инженерлік суғару желісімен жабдыкталмаган, тиімді дренаж (су сінгіштігі) жок. Сондыктан түздануға жол бермеу үшін сугару нормасын көбейту керек. Екіншіден. мол өнім алу үшін топыракка көп мөлшерде (тіпті 1 гектар егістік жерге 600 кг дейін) тыңайтқыштар берілді. Ал пайдаланылған улы химикаттардың мөлшері шекті рауаты кон- центрациядан (ШРК) 15-20 есе асып түсті. Мұндай жагдайда су тек минератданып кана коймай, топырактың улы заттармен канығуы жогарылай түседі. Бұл уланган топырактан ақкан сулар Амударья және Сырдария өзендеріне күйылып агыс бойымен келіп, баска желдерде тагы да егістік сугару үшін жэне тұрмыстык кажет- тіліктер үшін колданылады. Сондыктан бүл аймактагы экологиялык жағдайдың әсерінен эпидемиологиялық жағдай нашарлап адамның тіршілік етуіне кауіп тугызуда. Бұл қауіпті азайтудың бірден-бір жолы - суғаруға жұмсататын судың мөлшерін азайту кажет. Араз теңізі, Баткаш көлі сиякты үлкен тұйык су айдындары антропогендік әсерге ұшырап жатыр. Нэтижесінде олар ластанып, деңгейлері төмендеп, акыр соңында біртұтас табиги кешен болудан катады. Бүл батык шаруашылыгына, климаттык өзгерістерге атып келеді. Бүган Арат теңізі мысат бола атады.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTExODQxMg==