Сол кездері саусакпен санарлыктай гана гылымдык мэні бар енбектер жазылды. Олардын да басым көпшілігі Разестің (850-923 жылдар), Эбу Эли Ион Синанын (980-1037 жылдар) дэрілік шөптердің касиеттері туралы айтылған еңбектеріне, Марко Полоның (XIII ғ.), Афанасий Никитиннің (XV г.) алыс елдердің табигаты, мәдени өсімдіктері, жан-жануарлары туралы жазбала- рында көрсетілген түсініктемелеріне, танымдык материалдарына сүйеніп жазылды. Орта ғасырлар дэуірінің соңғы кезеңінде гана гылымға жана серпін, тың бетбүрыс жасауға Альберт фон Больштедтің (Альберт Великий, 1193-1280 жылдар) еңбектері козгау салды. Ол өзінің кітабында өсімдіктердің өсуінде топырак- тан баска «күн жылуының» да әсері ерекше роль аткаратынын жэне олардың «қысқы үйқыға» кетуі өсімдіктердің өсіп-өнуіне, көбеюіне ыкпал ететінін жэне бұл кұбылыстардың бір-бірімен өте тығыз байланыстары бар екендігін ашып көрсетіп берді. Қайта өрлеу дэуіріндегі географиялык жаңалыктардың ашы- луы және бүрын белгісіз болып келген жаңа жерлерге қоныстану, биологиялық гылымның күрт дамуына кең жол ашты. Нақты материалдарды жинақтау мен жүйелеп, сұрыптап көрсету сол кезеңдегі жаратылыстану ғылымдарының басты шартына айналды. Алайда, соған карамастан табиғаттанушылардың еңбектерінде табиғат туралы прогрессивті көзқарастар да басым болды. Бүл еңбектерде өсімдіктер мен кейбір жан-жануарлардың ортаға бейімделуі, жерсіну ерекшеліктері, су таскынының орын алу себептері тураты ой-пікірлер кенінен сөз болды. Олар бүл еңбектерін сол аймактағы «жан-жануарлардың тарихы» деп атады. Танымал ағылшын химигі Р. Бойль (1627-1691 жылдар) тұңгыш рет экологиялық жагдайларга байланысты тәжірибелерді жүзеге асырды. Ол эртүрлі жануарларға төменгі атмосфералык кысымнын эр калай эсер ететіндігін салыстырмалы көрсеткіштер арқылы дәлелдеп берді.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTExODQxMg==