Мал шаруашьшығы - қазақтардың тым ерге қалыптасқан ата кәсібі. Мал олардың көлігі, киімі, тамағы. Бір сөзбен айтқаида барлық тіршілігі, кунелтісі малға байланысты болган. Сондықтан да қазакдар малды жақсы көрген, төлдетуді, күтіп-бағуды, көбейтіп өсіруді ойдағыдай игеріп, отбасының қажетіне қарай, іріктеп сойып жеп отырған. Ертеректе, әсіресе егінціілікке дейін, қазақ халқының негізгі тағамы малдың сүті мен еті болғаны бэрімізге аян. Мал сою Қой сойғанда оны жығып, төрт аяғын мықтап байлап, бауыздайды, терісін сыпырып, бас, сирағын аліаннан кейін төс етін бөлек сылып алады (жас төстікті тұздап, үйтіп пісіру, бөліп жеу, улкендерге ауыз тигізу салты бар). Содан кейін сүбеден бастәп қойдың төсі сөгіп алынады, іші жарылған соң өңеші суырылып, өкпе-бауыры бір бөлек, ішек-қарыны бір бөлек шығарылады. Мал союшының көмекшілері, эйелдер ішек-қарынды бөлек алып тазапап аріли береді. Ішек-қарын аршу өнер. Ол кез келген адамның қолынан келмейді, арши білмейтіндер ішек-қарынның шарбысын айырғанда оны үзіп немесе жарып алып малдың жынын теріге, етке ағызып бүлдіреді. Сондықган да егде, тэжірибелі әйелдер жастарды, келіндерді ішек-қарын аршуға эдейі үйретеді. Ішек-қарын аршушылар қойдың (немесе басқа малдың) үлтабарын, тақияқарынын, жалбыршағын, үлкен қарынын аса еппен жүйелеп, жынын төгеді, содан кейін айналдырып, жылы сумей бірнеше қайтара жуады, қарынның түктерін пышақпен қырады. Түгінен арылған қарын бөгде иісінен газарып ағарады да ег қалпына түседі. ¥лтабар айналдырғанда оны майға өте тыгыздамайды, өйткені түздың сіңбеуі, сорпаның өтпеуі мүмкін. Ішек аршу тіпті қиын. Мысалы, малдың тоқішегі (жылқыда қарта) өте майлы болады. Оны майы қатпай түрғанда тездегіп жүйелеп, жынын ағызып, мүқият жуып айналдыру керек. Тоқ ішек өте бағалы тағам. Қартасы қонаққа беріледі. Ал, ащы ішекке келетін болсақ, ол тым үзын, кейбір сақа қойларда 30 - 40 метр болады. Сыртындағы шарбы майы жұқа, аз келеді, сондықтан оны тазартып эуре болмай далаға шығарып
RkJQdWJsaXNoZXIy MTExODQxMg==