Муханова, Г.К. Ұйымдастырушылық мінез-құлық

X 1-тарау. Ұйымдастырушылық мінез-қүльгқ нсгіздері □ 199 Басқарушы мен бағынушының мәртебесі арқылы эсер ету ұғымын қарастыру дербестендірілген басқарушылық қарым- қатынасқа алып келеді. Басқарудың дербестендірілген құрылымы кәсіби қызметте тұлға мотивациясын іске асыру үшін жағдай жасау және олардың қабілеттерін ашу арқылы өзін-өзі басқару үрдісінде барлық қызметкерлерді тартуға негізделген ынталан- дырушы функцияны орындайды. Дербестендірілген қүрылым үйымның мақсатына тиімді қол жеткізуге бағытталу барысында, шешімді қабылдауда басшы қызметкерлердің ойларын ескеретін болса демократиялық билік; ал ұйымның әрбір қызметкерінің субъективтілігіне сүйенетін болса - гуманистік билік болады. 8.4 Көшбасшының басқарушылық аспектісі Көшбаспіының басқарушылық аспектісі көшбасшы қызме- тімен немесе өмірдің жеке жағдайларына байланысты арқылы атқарылатын қарастырылады. Көшбасшы орындалатын рөлдерді былайша белуге болады: - шешімдер қабылдау барысында тығырықтан шығудың мүмкіндіктері мен тәсілдерін іске асыратын көшбасшы- генератор; - іске жүмылдыратын және оған серпін беретін көшбасшы- мотиватор; - жалпы мақсаттарға қол жеткізу үрдісінде іс-әрекеттер мен қабылданған шешімнің орындалу тәсілдері мен топтың қамсыздану қызметін атқаратын көшбасшы- ұйымдастырушы; - олардың байланыстырушы қызметін және топ мүшелері арасындағы қызметті үлестіретін көшбасшы-диспетчер. Ал жағдаяттар факторына байланысты: - ұйым немесе топ үшінтөтенше жағдайларда, дағдарысты аху- алда қызмет етуге қабілетті көшбасшылар (Н.Макиавеллидің жіктеуі бойынша көшбасшы-арыстандар); - кертартпалыққа негізделген жүмысты орындау қажет болған кезде неғұрлым түрақтылық жағдайда табысты әрекет ету-