Кишибекова, Г.К. Тәуекел-менеджмент

1. Тәуекел-менеджментке кіріспе 7 быстарды толық алмау немесе нақты өндірістік және қаржылық қызметті іске асыру нәтижесінде қосымша шығындардың шығуы деп түсіну қалыптасқан. «Тәуекел» ұғымының көптеген және алуан түрлі түсіндірме- лерін талқылай отырып, әр түрлі мектептер оның анықтамасын адамның қызмет саласына, ғылыми бағытына және өмірлік құн- дылықтарына байланысты өзгеріп отыратындығын көрсетеді. Математикалық тәуекел (/?,, р 2 , р и ) сәйкесті ықтимал- дығымен оның (p t , р 2 , р) мүмкін жағдайының әр п әлеумет- тік экономикалық жүйенің мүмкін болатын шығындар жиынымен анықталады 1 . 1 Дубина И.Н. Основы математического моделирования социально- экономических процессов. . — М.: Издательство Юрайт. - 2016. - 349 с. 2 Вальравен К.Д. Управление рисками коммерческого банка. - Вашингтон ИЭР Мирового банка, 1992-94 стр. 3 Банковские риски: учебное пособие / кол. авторов; под ред.д-ра экон, наук, проф. О.И. Лаврушина и д-ра экон, наук, проф. I І.И. Валенцевой. - 2-с изд., стер. - М.: КНОРУС, 2008. - 232 с. Тәуекел көп жағдайда нақты қауіп, өзінің немесе әлдебіреу- дің әрекеті нәтижесінде қандай да бір қолайсыз, жағымсыз, теріс әсердің орын алуы деп анықталады. Мысалы, тәуекел күтпеген өз- герістер қаупі, кейбір жағдайлардың орын алу қаупі, мүмкін бола ­ тын жоғалту қаупі сияқты анықталад ы 1 2 . Тәуекелдің тағы бір негізгі, базалық түсіндірмесі қатарына жатқызуға болатын түсінігі - бұл белгісіздік, яғни бақылаудағы немесе басқарылатын үрдістің сценарий бойынша және нәтиже бойынша орындалуын болжау, болжам қиындығы. Бүл тәуекелдің болашақтың түрлаусыздығы сияқты, кейбір жағдайлармен байла ­ нысты тұрлаусыздық сияқты, болжау мүмкін емес немесе қиынға соғатын жағдайлармен байланысты түрлаусыздық сияқты, нәти- женің тұрлаусыздық дәрежесі сияқты анықтамалар ы 3 . Көп жағдайда тәуекел белгісіздікпен, бастапқы шарттар, про ­ цесс, қоршаған орта, әлеуетті нәтиже туралы ақпараттың табиги немесе жасанды (құпиялық, кәсіби емес) жетіспеушілігімен орай- ластырылады. Тәуекел мазмүнын орындалмау, процестің жоспарланған сце- нариінің немесе оның күтілетін нәтижесінің сақталмауымен түй-