Кишибекова, Г.К. Тәуекел-менеджмент

38 SC Тәуекел-менеджмент 3. Тәуекелдерді басқару Тәуекелдері басқару дегеніміз - бұл кері эсер мен шығындар мүмкіндігін азайтуға мүмкіндік беретін іс-шараларды жасау жэне жүзеге асыру, сонымен қатар кэсіпорын қызметініңтәуекелдерімен байланысты шығындардың орын алуы кезінде қаржы өтеуін алу процессі. Процесс тиімділігін қамтамасыз ету жэне оны жүзеге асыру шығындарын азайту үшін кэсіпорын оның қаржы жағдай- ына жэне мақсаттары мен міндеттеріне қол жеткізуге эсер ететін тәуекелдерге баса назар аударуы тиіс. Қалған тэуекелдің қолайлы деңгейін қамтамасыз ету мақса- тында тэуекелдерге эрекет ету эдістерін таңдау мен қиын тэуекел- дерді басқару бойынша іс-шаралар жоспарын жасау төмендегідей шараларды қамтиды: 1) тэуекелдердің төмендеуі — тэуекелді жүзеге асыру жағдай- ында алдын ала іс-шараларды пайдалану және эрекеттерді жоспар- лау арқылы тәуекелге эсер ету. Ол азаю жағына қарай тэуекелді жүзеге асыру мүмкіндігінің дәрежесін өзгертуді жэне мүмкін шығындар деңгейін төмендету мақсатында тәуекелдерді жүзеге асырудан пайда болу немесе оның салдары себептерін өзгертуді қамтиды; 2) тэуекелді қабылдау, яғни бүл дегеніміз тэуекелдің деңгейі кэсіпорын үшін ұйғарымды екенін білдіріп, кэсіпорын оның пай ­ да болу мүмкіндігін қабылдайды. Тэуекелді ықшамдау бойынша іс-шараларды қолданудан кейін қалған тэуекелді қабылдау да бо- луы мүмкін; 3) тэуекелдерді табыстау - басқа тарапқа тэуекелдерді табы- стау/бөлу немесе жауапкершілік пен міндеттемелерді бөлуге мүм- кіндік беретін түрлі механизмдерді (келісім-шарттарды, сақтанды- ру келісімдерін жасау жэне т.б.) пайдалануды қоса алғанда, тэуе- келдерді жартылай табыстау; 4) тәуекелден жалтару - тэуекелдің пайда болу көзі болып та- былатын эрекетті жалғастыруға немесе қабылдауға қарсы шешімді қабылдау арқылы тэуекелден қүтылу. Тэуекелдің мэні мен түріне тэуелсіз кэсіпкерліктің негізгі мақ- сатына - салынған капиталдан табыс алуға - тэуекелді анықтау сәйкес келеді.