Кишибекова, Г.К. Тәуекел-менеджмент

6. Тәуекел-менеджмент жүйесіндегі тәуекел-контроллинг 219 Тәуекелдің ықтималдығын ескеретін тәуекелдің мөлшерін өл- шеу тұжырымдамасы (Value at Risk - VaR) құнның тәуекелі болып табылады. Өз мәні бойынша ол максималды шығындардың жал- пы санынан шығындарды өтеудің минималды деңгейін көрсететін экономикалық капитал түсінігіне жақын. Базалық тәуекелдерді өл- шеу үшін қызметгің әр саласында VaR мәнінде көрсетілуі мүмкін болатын тиісті тәсілдер бар. Тәуекел-бақылау аясында балама қо- рытындылардың объективті немесе субъективті басталу ықтимал- дығы белгілі тәуекелдер есептеледі. Жеке жобалар бойынша жүмыс жүргізуде тәуекел ықтимал- дығы зор болуы мүмкін, ерекшелігі бүрын алды сыналып көрме- ген біржолғы жұмысты орындаумен байланысты. Жобалар бойын ­ ша тәуекелдердің пайда болу ықтималдығы жағдайында жобалық тәуекелді төмендету үшін жобаны ішінара жобаларға бөлінеді, олар жобалық қүрылымдық жоспар (PSP) ретінде белгіленеді. (PSP) төменгі деңгейі - бұл есептеудің қарапайым бірлігі сияқты жеке жүмыс пакеті. PSP орнатылуы «Top down» немесе «bottom- ир» түрінде болуы мүмкін. 1. Top-down, бұл жерде жалпы жоба біртіндеп ішінара жоба- ларға, содан кейін шағын жобаларға және соңында шағын жобалар жүмыс пакеттеріне бөлшектенеді (дедуктивті). 2. Bottom-up, бұл жерде жеке тапсырмалар жинақгалады, со ­ дан кейін талданып иерархия бойынша бірге құрастырылады (ин- дуктивті). Құрылымның элементтері қиылысу және жобаларды толықтай ашуына ерікті болу үшін екі жағдайда да қол жетімділік қамтама- сыз етілу керек. Жүмыс пакеттері нақты белгілі жұмыс көлемі бойынша ішкі тапсырыстың негізін қүрайды. Олар жоба қатысушысының дер- бестігін талап етеді және кезекті бақылау және жобамен басқару үшін алғышарт болып табылады. Талдаудың мақсаты үшін сондай-ақ факторлық талдау қолда- нылады, сонымен қатар әр түрлі факторлардың атқарымға немесе нәтижеге ықпалын орнату үшін. Э. Альтманмен (жеті факторлы үлгі) және Тафлер мен Тишоудың (торт факторлы үлгі) әзірленген факторлық талдау келесі көрсеткіштерді қамтиды: