Кишибекова, Г.К. Тәуекел-менеджмент

1. Тәуекел-менеджментке кіріспе 3€ 15 усыздықтың, түрақсыздықтың, қоршаған орта агрессиялығының орын алуы, ішкі факторлардың сәйкессіздігі проблемалардың, қауіп, қатердің, объекті, субъекті, құрылымның жойылуы қатерін туындатады, бұл тәуекел тұжырымдамасының сипатты белгісі бо- лып табылады. Осындай жағдайда процестердің өзара байланыс логикасы та- биғи түрде қалыптасады: позитивті мақсатты нүсқама және одан ауытқыған жағдайдағы негативті салдар. Алайда кейбір шарттарда баламалы жағдайлардың болуы да табиғи, яғни менеджмент мақ- сатты нұсқамаларды емес, негативті сипаттағы болжалды қалып- тастырады. Бұл басқару шешімдерін әзірлеу және қабылдау кезін- дегі бақылауда болуы мен мәжбүрлеу бостандықты шектеу кезіне тән құбылыс. Бұндай жағдай қатал (өктем, корпоративтік, саяси, діни, кейде отбасылық, кей үлттар үшін тайпалық, касталық) ие- рархиялық жүйелерде бағыңқы және басыңқы элементтердің өзара әрекеті кезінде болуы мүмкін. ¥қсас жағдайлар қылмыстық, сонымен қатар әкімшілік- жемқорлық құрылымдар қысымымен шешім қабылдау, әрекет ету кезінде, табиғи апаттың, техногенді зілзала қатал шарттарында, әлеуметтік мәдени факторлардың қарқынды эсер етуінің специфи- калық шарттарында орын алады. Сонымен қатар, егер осындай не- гативті болжалдар орындалмаған жағдайда, егер басқару ықпалы бағытталған немесе оны орындайтын объектіге арналған басқары- латын процестер нэтижесі немесе болжанған оқиғадан ауытқыған жағдайда оның ахуалын түрақтандыратын немесе жетілдіретін, оның құрылымын нығайтатын, шығындарын азайтатын немесе жоятын жағымды, қолайлы жағдай қалыптасады. Тәуекел-мүмкін- дік баламасының сипатты тұжырымдамасы байқалады: негативті мақсатты болжалдар жэне одан ауытқыған жағдайдағы позитивті салдарлар. Бақылау сүрактары мен тапсырмалары: 1. Тәуекелге экономикалық категория ретінде анықтама беріңіз. 2. Тәуекелден құтыла алмаушылықтың обьективті және субъек- тивті себептерін анықтаңыз. 3. Тәуекелдің негізгі категорияларын сипаттап беріңіз: табиғи-жа- ратылысы, экологиялық, техногендік, саяси, транспорттық.