Аманова Г.Д. Басқару есебі

алуға жүмсалған 150000 теңге шығындар - бұл қайтарымсыз шығындар. Міндеттелген шығындар деп алдағы кезенде шынымен болмауы мүмкін шығындарды айтады. Альтернатов™ нүсқалардың ішінен шешім қабылдау үшіи, басқарушылық есепте кейде жорамалды шығын деп аталатын шығындарды қосып жазу қажеттілігі пайда болады [3]. Мысал. Май шығару аппараты толық қуатымсн жұмыс істейді жәнс бір аптада 250000 теңгеге сэры май шығарады. Көтерме сатып алушы зауытқа шоколад майын шығару бойынпіа жаңа апталық тапсырыс үсынды. Шоколад майын шығару қосымша 80000 теңге қосымша ауыспалы шығынды қажет етеді. Шарттың ең темен сомасы қандай болады? Май зауыты сары май шығаруды тоқтатса, онда 250000 теңгеге задал шегеді, сондықтан, шарттың ең томен сомасы 330000 теңгсдсн (250000+80000) кем болмауы тиіс. Бүл жағдайда 250000 тенге - міндеттелген (жорамалды) шығыпдар немесе кәсіпорынның жіберіп алған пайдасы. Егер май зауыты толық қуатпен жұмыс істемегенде, жорамалды шығындар туралы тіпті әңгіме болуы мүмкін смсс сді, яғни міндеттелген шығындар өндірістік қуаттылык толык қосылған кезде колданылады. Өсім шығындары қосымша шығындар болып табылады және өнімнің қосымша партиясын (белгіленген нормадан, жоспардан артық) дайындау нсмесе оны сату нәтижесінде пайда болады [4]. Мысал. Сауда фирмасы есепті кезеңде 2000 шам сатады. Біреуінің бағасы 500 тенге. Сауда шығындарының барлығы 500000 тенге, соның ішінде жарнама шығындары - 70000 теңге, персоналдың жалақысы - 330000 тенге, іссапар шығыстары - 100000 тенге, сонымен қатар, сауда орындарының жалдау ақысы 200000 теңгені қүрайды. Жаңа өткізу нарығын игеру көзделуде. Шамдардың 500 данасын, әркайсысын 500 теңгеден косымша сату қарастырылған. Соған байланысты, сауда шығындары ұлғайтылады: - жарнама шығындары 25%-ға; - жаңа сауда жайлары үшін жалдау акысы 15%-ға; - сатушылардың жалақысы 20%-ға. Қосымша сатудан өсім шығындары мен кірістерін сссптеу үшін болжанатын шығындар мен кірістерді айқындайық. Олардың есебі келесі кестеде көрсетілген. 42