Аманова Г.Д. Басқару есебі

1.2 Басқарушылық есебі пэні туралы угым және кәсіпорынның ұйымдастырушылық қурылымының басқарушылық есеп жүйесінің қурылысына әсері Шаруашылық етуші субъектінің және жауапкершілік орталықтары деп аталатын оның жскелеген құрылымдық болімшелерінің (сегмснттерінің) өндірістік кызмегі басқарушылық есебінің пәні болып табылады. Құнды қағаздармен операциялар, қызметті инвестициялау, лизингілік, арендалық операциялар сияқты шаруашылық процестер, басқарушылық есеп пәнінің шеңберінен асып кетеді. Басқарушылық есепте жауапкершілік орталығы деп бизнестің осы сигментіне инвестициялатын қаражаттарды, шығындар мен кірістерді, осы болімшеге басшылықпен белгіленген көрсеткішті бақылайтын менеджері бар ұйымның құрылымдық бөлімшссін айтады [4]. Қызметі, басқарушылық есебінің пәні болып табылатын бизнес сигменттері заңды дербестікке ие болуы немесе құрылымдык бөлімшелер құкығы бойынша үйым күрамына кіруі мүмкін. Бірінші жағдайда, мысал ретінде, бас компаниядан, тәуелді және еншілес ұйымдардан түратын холдингке сілтеме жасауға болады. Мұндай кұрылымның қүрамына кіретін барлық ұйымдар үшін басқарушылық есебі пәнінің қойылымы шаруашылық қызметін жекелеген кәсіпорындармен қатар жалпы холдинг бойынша тиімдірек жүргізуге, қажетгі бухгалтерлік ақпаратты жедел алуға, бизнестің барлык қатысушыларының мүдделерін ескеругс, ал түбінде - кате басқарушылық шешімдерден айналып өтуге мүмкіндік береді. Бүдан белек, зауыттың жекелеген цехтары, дүкеннің бөлімдері, аурухана бөлімшелерінің, яғни бизнестің тіпті шағын сегменттерінің қызметі де басқарушылық ессбініц мәні бола алады. Дегенмен, мұнда әрбір құрылымдық бөлімшенің өз басшысы болатынын ескерген жөн. Жауапкершілік орталығын шығындар туындайтын орталықпен үқсастырудың кажеті жоқ. Айталық, жүмыс істеп түрған тігін машинасы - шығындар туындайтын орын; ал тігін машинасы орналаскан цех - жауапкершілік орталығы болып табылады. Құрылымдық бөлімшенің көлеміне қарамастан басқарушылық есепте жауапкершілік орталығының 4 түрін белгілейді: -шығындар орталығы; -кірістер орталығы; 12